Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

alka-ewli
görnüşinde getirilipdir. Reşideddin 
Alkyr-
ewli
diýen adam (soňra taýpa) adynyň manysyny “her ýerde bolsa-da 
ýakymly bolar” diýip, Abylgazy hem (XVII asyr) Oguz hanyň Alkaöýli 
diýen agtynyň hem-de onuň neberelerinden emele gelen türkmen 
taýpasynyň adyny “muwapyk”, “laýyk”, “ýalymly” diýip terjime 
edýärler. Salar Baba bolsa bu adyň “baý we bagtly” diýen manysynyň 
tarapyny tutýar.
Gürrüň edilýän etnonimiň türki (türkmen) sözlerinden emele 
gelendigine seretmezden, onuň anyk manysy “ynha, şu” diýip aýdaýmak 
gaty çetin, çünki taryhy çeşmelerde bu at dürli görnüşlerde duş gelýär. 
Şonuň üçin onuň asyl köki, haýsy sözlerden we goşulmalardan ybaratdygy 
belli bolman galýar.
Türkmenleriň soňky döwürlere degişli tire-taýpalarynyň atlarynda-
da bu sözüň dürli görnüşlerde ulanylýandygyny bellemelidiris. Meselem, 
Horezm oblastyndaky salyrlaryň düzüminde 
alabörük
, Saragtdaky 
salyrlaryň kiçiaga urugynyň düzüminde hem 
albörükli
diýen etnonimler 
duş gelýär. Etnograf—alym Ata Jykyýew ony “ala börükli”, ýagny “ala 
tahýa geýýänler” diýip düşündirýär. Ýöne bu adyň Mahmyt Kaşgary 
tarapyndan agzalýan alkabölük diýen etnonimiň biraz fonetik üýtgeşmä 
sezewar edilen görnüşidigini aňlamak kyn däl.
Ürgenç şäherinde ýaşaýan salyrlaryň bir bölegine 
alaöýlükli
diýilýär. Türkmen halkynyň taryhyny ürç edip öwrenen moskwaly alym 
G.P. Wasilýewa bu etnonimiň aslynda gadymy 
alabölük
taýpasyndan 
gaýdýanlygyny çak edýär, çünki bu ýerde alabölük diýen türkmen urugy 
1779-njy ýylda-da bar eken. Ýöne bu alym alaöýlükli diýen urug-tire 
adyny “keseki öýli”, “başga öýli” diýip düşündirýär.
Düşündirişler köp, ýöne olaryň hiç haýsy ylmy taýdan doly 
esaslandyrylan we ynandyryjy däl. Biz hem bu etnonimiň hakyky 
manysyny häzirlikçe anyklap bilmedik, ýöne onuň ir (XI asyrda) duşýan