Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

temir
diýen at bilen saryklaryň 
temirli
görnüşinde abdallaryň, 
temir
ogly
görnüşinde ýomutlaryň, 
temirhoja
görnüşinde hem salyr 
merkitleriniň düzümine giripdir. Özlütemir diýen adyň öňündäki 
öz
ýa-
da 
özli
sözi türki tire-taýpa atlarynda köp duş gelip, ol 
öz özen
sözleri 
bilen asyldaşdyr. Türkiýäniň Siwas welaýatynda özli diýen türkmen 
urugy hem bar. Şu ýerdäki baýatlaryň bir bölümine 
ak baýat
ýa-da 
öz 
baýat
diýilýär. 
Öz baýat
—“baýatlaryň özeni, esasy düýbi, köki” diýen 
manyda bolsa gerek. 
Abylgazynyň ýatlanan işinde 
Bahramşah
, Hywa hanlarynyň köşk 
taryhçylary Munis bilen Agahynyň “Firdaus ul-ykbal” diýen kitabynda 
hem 
Baýramşah, Baýaramşahy
görnüşlerinde ýazylyşyndan ugur 
alsak, bu at aslynda Bahram ýa-da Baýram diýen taýpadaşynyň adydyr 
(adyň yzyndaky şah sözi “şa, patyşa” diýen manydadyr, -ly goşulmasy 
bolsa degişliligi aňladýar: “Baýram şanyň ili”).
Bahram ýa-da Baýram-şa ady bilen türkmen taryhynda yz galdyran 
şahsyýetler bar. Olaryň biri—Bahram-şah Ýamin ad-dawla diýen 
türkmen Gaznawylar döwletiniň 12-nji hökümdary bolup, ol 1118-
1152-nji ýyllarda Eýrana, Owganystana we Orta Aziýanyň uly bölegine 
hökümdarlyk edipdir. Başga bir Bahram-şah gynyk diýen türkmen 
taýpasyndan bolup, ilki Kaspiý we Aral deňizleri arasynda ýaşan göçme 
ilatyň serkerdesi bolupdyr. Soňra 1170-1175-nji ýyllarda ol Eýranyň 
Kirman welaýatyna hökümdarlyk edýär. Baýram şalylaryň etnik adyny 
şu iki şahsyň haýsam bolsa biriniň (ähtimal, soňkusynyň) ady bilen 
baglanyşdyrmak hakykata ýakyn bolsa gerek, çünki bu toparyň ilki 
dörän ýeri Balkan, Eterk, Gürgen etraplary bolup, olaryň uly bölegi 
Hywa hany Şirgazynyň döwründe häzirki Tagta raýonyndaky Aksaraý 
we Buzgömen diýen ýerlere zor bilen göçürilýär. Şol döwürde olaryň 
sany 7-8 müň öýli diýlip görkezilýär.

---

66
Ýerli ilat baýram şaly etnoniminiň