Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

bagaja
—ata, saryk, teke, 
bagweli
—alili, 
bagly
—gökleň, 
başbagly
—
ärsary we baýat taýpalarynyň düzümine girýär.
Garagalpak alymy Daulen Aýtmuratow türki halklarda, meselem, 
türkmenlerde duş gelýän 
baga
diýen etnonimi gadymy türki buga (buka, 
ýagny “öküz”) sözi bilen asyldaş hasaplaýar we ony totemden emele 
gelen at hasaplaýar (totem—gadymy adamlaryň dürli haýwanlary özüne 
howandar hasaplamagy, ony mukaddes saýmagy). Biziň pikirimizçe, 
sanalan etnonimleriň özeni bolan
bag
sözi 
baglamak, bagjyk
ýaly 
sözlerde ulanylan bag sözi bilen asyldaşdyr. Häzirki edebi dilde diňe
“ýüp ” manysynda ulanylýan bu söz Orhon-Ýeniseý türki ýazuw
ýadygärliklerinde ( VI-VIII asyrlar) we Mahmyt Kaşgarynyň sözlüginde 
(XI asyr), “duşak”, “düwün”, “bogy”, “daňy”, “desse” ýaly manylary 
aňladypdyr. Bulardan başga-da, gadymy türkler
bag
sözüni “urug”, 
“tire” manylarynda-da ulanypdyrlar. Diýmek, 
bag
we 
bog
(bogmak: 
deňeşdiriň: bogaz, bogaldak, bogdak, bogun, aýbogdaş) sözleri aslynda 
nämede bolsa bir zadyň, närsäniň, adamlaryň bir ýere toplanan, ýyglan 
görnüşini, topuny, jemini aňladýar. 
Tire
(has dogrusy 
tiýre
) sözüniň 
hem aslynda “tirmek”, ýagny “toplamak”, “ýygnamak” sözünden 
emele gelendigini nazara alsak, derňelýän etnonimleriň düzümindäki 
bag sözüniň manysy düşnükli bolýar: “top”, “topar”, “tire”. Muny geň 
görüp oturasy zat ýok. Etnik toparlar ilki dörän we sanynyň az bolan 
döwürlerinde olary biri-birinden tapawutlandyrmak üçin, dürli-dürli 
atlary dakmagyň zerurlygy bolmandyr, ol toparlar “top”, “tire”, “bag” 
ýaly jyns atlar bilen atlandyrylypdyr.
Bag
sözünden dörän etnonimleriň 
ýüze çykyş sebäbi, ynha, şeýledir.
Indi bu etnonimleriň kabul eden goşulmalary barada kelam-agyz 
aýtmak zerur.