Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

Sabyr 
diýen makalada serediň).
SABYR
Garadaşly taýpasynyň satykly bölümine degişli 
sabyr
urugynyň 
ady gadymy türki 
sabyr
ýa-da 
sawyr
diýen taýpanyň adyndandyr. 
Akademik W.W. Bartoldyň ýazyşyna görä, bu etnik at Wizantiýa we
ermeni çeşmelrinde baryp 463-nji ýylda duş gelýär.
Sabyr etnoniminiň gelip çykyşy (köki) barada biz dilçi alym N. 
A. Baskakowyň pikirine goşulýarys. Ol bu sözüň 
sap, sab
bölegini 
“birleşmek, goşulmak, sapylmak” manysyndaky işlik, 
-yr
bölegini bolsa 
hereket edýäniň adyny bildirýän goşulma hasap edýär (goşulmanyň 
manysy barada bu pikir hakykata dogry gelmeýär, çünki ol köplügi, jemi 
bildirýän goşulmadyr). Diýmek, N.A. Baskakowyň pikiriçe, 
sabyr
sözi 
“birleşdiriji”, “jemleýji” ýaly manyny aňladýar. Biz bu adyň “topar”, 
“taýpa”, “birleşen il”, “ýygyndy” ýaly manysynyň tarapyny tutýarys.
Sabyr, sawyr
diýen adyň 
sagyr
(
Sagyr
diýen makala serediň) 
sözi bilen asyldaş bolmagy hem mümkindir, bu ýerdäki 
g—w
we 
w—b
sesleriniň orun çalşygyny dil nukdaýnazardan düşündirmek gaty aňsat: 
oglak—owlak, ögret—öwret we ş.m.
Ylmy çeşmelerde sabyr etnoniminiň manysy barada çaklamalar 
başga-da köp. Biz olara onçakly ynanmasak-da, şu ýerde käbirini ýatlap 
geçeliň.
G.I. Karpow bir işinde sabyrlary gadymy 
suwar
etnonimine 
syrykdyryp, onuň manysyny “atly”, “at münmäge suwara” diýip 
düşündirýär. Ol başga bir işinde sabyrlary grek çeşmelerinde 
sapar, 
sapur,
parsça kitaplarda 
şapur, şahpur
görnüşlerinde duş gelýän 
gadym etnonim bilen baglanyşdyryp, onuň manysynyň hem “şazada” 
bolmalydygyny ýazýar.
Ikinji çaklama ýerli ýaşulularyň maglumatlaryndan gelip çykýar. 
Olar sabyr urugyna tirebaşynyň (geçmişdäki uly hanyň) adynyň 

---

184
dakylandygyny gürrüň berýärler. Dogrudan-da gadymy Ýazyr ýurdunda 
(garadaşlylar ýazyrlardan döräpdir) şeýle taryhy şahs bolupdyr. XIII 
asyrda II ýyllap bu ýurtda Hinduhan höküm sürýär. Tagta dawa etmez 
ýaly, ol öz dogany Omar hany ýurdundan kowýar we onuň gözlerini 
oýmagy buýurýar. Jellatlar rehim eip, ony gözüni oýman kowýarlar. 
Doganynyň höküm süren II ýylynda Omar kör bolup gezýär, şeýle 
sabyrlylyk zerarly, oňa Sabyr han diýen ikinji at dakylýar, ol Ýazyr iline 
han bolýar, 1220-nji ýylda mongollardan gorkup, Horezmden gaçan 
Türkan hatyny öz ýurdunyň (Ýazyr ýurdunyň) serhetine çenli ugradýar, 
ýöne bu rehimsiz şa aýal ony serhetde öldürýär. Belki, ýerli ýaşulularyň 
rowaýaty şu han bilen baglanyşyklydyr.
Sözümiziň ahyrynda, 
sabyr
atly urug-tireleriň Azerbaýjanda, 
Türkiýede we Wolga boýlarynda ýaşan türki halklaryň düzüminde-de 
duş gelýändigini ýatlap geçýäris.