Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

gow
diýen 
etnonim ilki dörän döwründe “jem”, ýagny “urug”, “tire” diýen manyda 
ýüze çykypdyr. Türki dillerde 
ga
sözünden emele gelen ga:la/gä:le 
sözüniň “süri” (
gäle-gäle
goýny bar) manysynda ulanylyşy hem bu pikiri 
tassyklasa gerek. Etnonimiň fonetik ösüş ýoly şeýle: 
ga; -gab-gaw-gow.
GOLDAGLY
Igdirleriň düzüminde 
goldagly
diýen urug bolup, onuň etnik ady 
“gol (el, penje) şekilli tagmaly il” diýen manyny aňladýar. Bu uruga öň 
hem, häzir hem hut şu tagma mahsusdyr (
dag
we 
tagma
sözleri barada 
“Gazaýakly” diýen makalada giňden gürrüň beripdik).
GOŇRAT, GOŇUR
Altyn Ordada uly abraýdan we ýeňilliklerden paýdalanan, Hywa 
hanlygynda bolsa goňrat hanlarynyň tutuş dinastiýasyny döreden 
goňratlar iň iri taýpalaryň biridigine seretmezden, halk derejesine 
ýetip bilmän, XIII we soňky asyrlarda özbekleriň, garagalpaklaryň, 
gazaklaryň, türkmenleriň, başgyrtlaryň arasyna siňip giden taýpadyr. 
Garagalpagystanda Goňrat diýen şäher hem bar. Etnik atlaryndan mälim 
bolşy ýaly, 
goňratlar
we tekeleriň 
goňur
urugy, ärsarylaryň 
goňurly
tiresi aslynda bir kökden dörän etnik toparlardyr.

---

118
Reşideddin we onuň işinden peýdalanan alymlaryň aglabasy 
goňratlary türküleşen mongol taýpasy hasaplaýarlar, onuň adyny bolsa 
goňur
hem-de 
–at
diýen iki bölege bölüp, soňky bölegi mongol dilindäki 
köplük sanyň 
–at
goşulmasyna syrykdyrýarlar.
Beýleki topar alymlar (S.M. Abramow we başgalar) goňratlary 
türki taýpa hasaplap, onuň adyny “goňur at” diýip düşündirýärler. 
Olaryň pikiriçe, bu etnik at gadymy türkleriň (gunlaryň) harby däbi, 
ýagny goşunyň dört ganaga bölünmegi, her haýsynyň öz adynyň, şol bir 
reňkdäki atynyň bolandygy bilen baglydyr. Goňurlara goňur at mahsus 
bolupdyr.
Abylgazynyň pikiriçe, goňratlara olaryň taýpabaşysy Çurlyk 
Merkan Goňuratyň ady dakylypdyr.
Z.Ş. Nawşirwanow goňratlary türkmen hasaplaýar, ol “goňratlaryň 
aslynyň türkmenlerdendigine şek bolup bilmez” diýýär. Ol bu ýerde 
goňratlaryň däp-dessurynyň, hüý-häsiýetiniň, öý-öwzarynyň beýleki 
türkmen taýpalary bilen meňzeşdiginden ugur alan bolsa gerek. Munuň 
üstüne Çärjew welaýatynda (Çarşaňňy, Hojambaz raýonlarynda), 
Surhanderýa, Kaşgaderýa welaýatlarynda we Täjigistanda ýaşaýan 
goňratlaryň tire atlaryndan gazaýakly, çomuçly, händekli, köse, çakyr, 
çakmakly, barak, solakaý, tentek, orus, garga, goldagly, topgara, gara, 
gowka, aýtamgaly, saryk, mergençi, tokuz, şagal, zergär, garaboýun, 
gyzylbaş ýaly ençemesiniň türkmen etnonimleri bilen gabat gelýändigini 
hem goşmak mümkin. 
G.I.Karpow goňur diýen türkmen etnonimini Altyn Orda hany 
Goňuryň ady bilen baglanyşdyrýar, emma urug-tire ady hökmünde 
bu sözüň başgyrtlarda, nogaýlarda, gazaklarda, hatda gadymy argyn 
diýen türki taýpanyň düzüminde duş gelýändigini nazara alsak, onda 
bu etnonimiň Altyn Orda hanlygyndan has öň, belki, goňrat diýen atdan 
hem juda ir dörändigini çaklamak bolar. Biziň pikirimizçe, bu at hem iki 
bölekden: