Bazar ekonom jagday. Sayipnazarov. S

      Retlestiriwdin`  ekinshi  usılı  -  bazar  mexanizmi  bazar    regulyatorına 

(retlestiriw  quralına)  tiykarlanadı.  Regulyatorlar  arasında  baha  jetekshi  orındı 

iyeleydi.  Baha  o`zgerislerine  xojalıq  xızmetlerinin`    sa`ykeslesip  barıwı 

ekonomikanı  retlestirip  turadı.  Baha  ekonomikalıq  ha`reketlerdi  o`z  -  ara 

baylanıstırıp, ekonomikada  sa`ykeslestiriw wazıypasın  atqaradı. Sonday aq baha 

o`ndiriwshiler menen tutınıwshılardı o`z - ara  ba`sekilesiwge  ma`jbu`rleydi, talap 

ha`m  usınıstı  bir  -  birine  sa`ykeslestirip,  bazar  ten`salmaqlılıg`ının  ornatadı. 

---

 

 

 

25

Biraqta,  bazar  mexanizmi    ekonomikanı  retlestiriwdi  tolıq    ta`miyinley  almaydı. 

Sebebi,  ha`r  qıylı  ob`ektiv    sebeplerge    baylanıslı,  mısalı,  bahanın`  ha`dden  tıs 

joqarılap ketiwi, bazarda unamsız  ha`reketlerdin`  kelip  shıg`ıwına,  aylanısta  zıyat 

aqshalar-dın`  payda  bolıwına,  inflyatsiyanın`  ku`sheyiwine    alıp  keliwi  mumkin. 

Usıg`an baylanıslı  ekonomikanı retlestiriwge ma`mleket aralasadı. 

     Ekonomikanı  ma`mleketlik  retlestiriw  degende  ma`mlekettin`  o`z  ila`jları, 

o`zinin`  ekonomikalıq  siyasatları  arqalı  ta`kirar  o`ndiris  protsessine  ta`sir  etiwi 

tu`siniledi. Bul  jag`day ekonomikalıq o`siwge ha`m xalıqtın` turmıs da`rejesinin`  

joqarılawına alıp keledi. 

     Bazar  ekonomikasına  tiykarlang`an  ma`mleketlerde  ekonomikanın`  ma`mleket 

ta`repinen  retlestiriliw  sebeplerin  biliw ushın  tariyxqa ko`z jiberip o`teyik. 

   XIX  a`sirdin`    aqırlarında  erkin  ba`seki  gu`resi  u`lken    korporatsiyalardın` 

ju`zege  keliwine  alıp  keldi.  Đri  firmalar  mayda  ku`shsiz  firmalardı gu`reste  jen`ip 

shıg`ıp ha`m olardı  jutıp jiberip ja`ne de u`lkeye berer edi. Bul ekonomikanın` bir 

qatar  a`hmiyetli  tarawlarında  jag`daylardın`    shiyelenisiwine,  bir  pu`tin  tarawdı 

qadag`alawshı monopoliyalardın` ju`zege keliwine alıp keldi. Monopoliyalar basqa 

firmalardın`    rawajlanıwına  tosqınlıq  jasap,  bazarda  joqarı  monopol    bahalardı  

keltirip shıg`ardı. 

     Solay  etip,  monopoliyalar  erkin  isbilermenlikke  ha`m  ekonomikada  bazar  

qatnasıqlarına keri ta`sir ete basladı. 

      Tek  g`ana    monopoliyalar  emes,    al  xalıqtın`  erkin  ba`seki  gu`resi  na`tiy-

jesinde  ju`zege  kelgen    bay  ha`m    jarlılıq  da`rejesinin`  o`sip  ketiwi  ekonomikanı 

ma`mleket  ta`repinen qadag`alaw  za`ru`rligin  keltirip shıg`ardı.