Bayonlar totlam I

Bayon  ustida  q isq artirilgan   bayon  yozish ga  o‘rgatish  m urakkab 
m asalalardan  biri  hisoblanadi.  Bu  ish  o‘qish  d arsida  m atnni  qisqartirib 
so‘zlashga  o‘rgatish  bilan  birga  olib  boriladi.
4 -s in f o‘quvchilarini m azm unli  so‘zlashga o‘rgatishda  quyidagilarga 
am al  qilish  kerak:
1.  Hikoya  yetarli  darajada to ‘liq  m uhokam a  qilingan  bo‘lishi  lozim.
2.  0 ‘quvchilar  aniq,  yaxshi  o‘ylab  tu zilg an   rejaga  suyangan  holda 
ishlashlari  lozim .  Shundagina  u lar  o‘zlari  ongli  ravishda  bayon  yozish 
uchun  kerakli  fikrni,  bosh  m azm u n n i  ajratib  oladilar.
A gar reja o‘quvchilarga tayyor holda berilgan bo‘lsa,  m atn m azm uni 
bilan  solishtirib  chiqilishi  lozim.
Ba’zan  bayon  darsida  m atn  o‘quv ch ilarn in g   ko‘zi  oldida bo‘lm asligi 
m um kin. B unday hollarda o‘quvchilar faqat eshitish sezgilariga tayangan 
holda ishlashlariga to‘g‘ri  keladi.  B unda, ayniqsa,  m atnni  ikkinchi  m arta 
o‘qib  berish  va  suhbat uyu sh tirish n in g   o‘rni  katta.
Suhbat vaqtida o‘quvchilar qaysi  qism  yoki  qaysi  gap alohida m uhim  
o‘rin  tutishini  aniqlab  oladilar.
Q isqartirilgan  bayonda  reja  aso sid a  so‘zlash  kerak.  C hunki  so‘zlash 
vaqtida  eng  kerakli  fikrlar  va  z a ru r  o‘rin la r  ajratib  olinadi.  M asalan, 
qisqartirilgan  m azm undagi  bayon d arsi Z .A ’lam ning «Soy suvi  haqidagi 
ertak» 
(118-bet)
  m atni  asosida  b eriladi.
104

---