Baxtiyor mengliyev



Download 1,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet156/227
Sana31.10.2020
Hajmi1,62 Mb.
#50920
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   227
Bog'liq
B.Mengliyev-Hozirgi o‘zbek tili (darslik)

Mantiqiy mushohada uchun 
1.Hamma  uchun  so‘zlar  orasida  eng  e’tiborlisi  bitta.  Bu  qaysi 
so‘z? 
2.Bir  so‘z  barcha  tillarga  tarjima  qilib  aytilar  edi.  1994-yildan 
keyin tarjima qilinmay qo‘llanadigan bo‘ldi. Bu qaysi so‘z? 
 
Sememaning  xususiyatlari.  Birorta  leksemaning  sememasi 
ikkinchi  leksemaning  sememasiga  aynan  o‘xshash  bo‘lmaydi. 
135


Boshqacha  aytganda,  bir  xil  sememaga  ega  ikkita  leksema  yo‘q. 
Bunga  ikkita  sinonim  leksemaning  sememasini  qiyoslash  asosida 
amin bo‘lishimiz mumkin: 
Yuz  –  “inson  boshi  old  tomonining  peshonadan  iyakkacha 
bo‘lgan qismining uslubiy betaraf ifodasi”. 
Bet  –  “inson  boshi  old  tomonining  peshonadan  iyakkacha 
bo‘lgan qismining so‘zlashuv uslubiga xos ifodasi”. 
Кo‘rinadiki,  birinchi  sememadagi  “uslubiy  betaraf”  unsuri 
ikkinchi  sememada,  ikkinchi  sememadagi  “so‘zlashuv  uslubiga 
xos” unsuri birinchi sememada yo‘q. 
Agar  semema  aynan  bo‘lib  qolsa,  demak,  bu  ular  tavsifida 
nuqson  mavjud  deyishga  asos  bo‘ladi.  Semema  mukammal 
tavsiflanganda, bu tavsifdanoq ushbu tilni eng nozik jihatlarigacha 
puxta  bilgan  kishi  so‘z  qaysi  leksema  haqida  ketayotganligini 
ravshan anglaydi. 
Har qanday butunlik bo‘lakdan tashkil topganligi kabi, semema 
ham o‘ziga xos tarkibiy qismdan iborat bo‘ladi. Masalan, leksema 
butunlik sifatida nomema va sememadan tashkil topadi. 
Sememada  bir  tarkibiy  qismi  almashtirilishi  bilan  u  butunlay 
boshqa  sememaga  aylanib  ketishi  mumkin.  Masalan,  “davriy 
bo‘lmagan”  ma’no  bo‘lakchasini  “davriy  bo‘lgan”  ma’no 
bo‘lakchasiga  almashtirsak,  u  o‘z-o‘zidan  jurnal  leksemasining 
sememasi bo‘lib qoladi. 
Leksemaning  sememasini  aniqlashda  u  sinonimik  qatorda 
tekshiriladi. Deylik, yuz leksemasi sememasi ochilayotganda, u bet
aft,  chehra,  oraz,  turq,  bashara  va  hokazo  leksema  qurshovida 
o‘rganiladi.  Кelmoq  leksemasi  sememasini  bormoq,  ketmoq  va 
boshqa leksemalar sememalarisiz aniqlab bo‘lmaydi.  
 

Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   227




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish