Batafsil bayon etilgan



Download 1,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet144/194
Sana13.01.2022
Hajmi1,65 Mb.
#357446
1   ...   140   141   142   143   144   145   146   147   ...   194
Bog'liq
xronologiya va metorologiy

 
83 
OG'IRLIK  O'LCHOV  BIRLIKLARI  TIZIMI. 
№  Og'irlik o'lchov birliklarining nomlari  Birliklarning qadoq 
bo'yicha qiymatlari 
Xalqaro      birliklar  tizimidagi 
qiymatlari 
1  1 arpa doni 
1.110
4
 
0,04095=0,00004095kg 
2  1 misqol=100 arpa doni 
1-10
2
 
4,095g =0,004095 kg 
3  1 qadoq =100 misqol 

409,5 g = 0,4095 kg 
4  1 kumush tosh = 250 misqol 
2,5 
1023,75r =1,02375 kg 
5  1 oltin tosh = 500 misqol 

2047,50 g = 2,0475 kg 
6  To'rtdan bir pud 1000 misqol 
10 
4095,0 g =4,095 kg 
7  Yarim pul =2000 misqol 
20 
8190,0 g = 8,190 kg 
8  1 pud = 4000 misqol 
40 
16380,0 g = 16,38 kg 
9  l kichkina botmon=8 pud 
320 
131040 g = 131,04 kg 
10  1 botmon = 10 pud 
400 
163800 g =163,80 kg 
11  1 katta botmon = 16 pud 
640 
262080 g = 262,08 kg 
12  1  eng  katta  botmon  =  20  pud  (bu 
ko'pincha botmon – motmon  deb ham 
ataladi. 
800 
327600 g = 327,60 kg 
(Jadval N. Axrorov kitobidan olindi.)  
Pitl
 – og‘irlik o‘lchov birligi, Agar 1 xorazm dirhami = 3,125g ligi hisobga olinsa, u holda 
1 pitl = 330x3,125 = 1031,25g bo‘ladi. Beruniy va ibn Sino asarlarida 1 ritl = 340 gramm deb 
berilgan.  
Misqol 
-  og'irlik  o'lchovi  va  o'lchov  birligi  mamlakatimizda,  shuningdek,  boshqa  ba'zi 
mamlakatlarda qo'llanilgan.  
Bobokalonlarimiz  oldida  misqolning  og'irligini  belgilash  muammosi  ko'ndalang  bo'lgan. 
Ular  bu  muammoni  arpa  va  bug'doy  donlaridan  foydalanib  hal  qildilar.  Ular  1  misqolning 
og'irligini o'zlari yetishtirgan arpa (yoki bug'doy) donidan yo‘z donasining og'irligiga tengladilar. 
Agar bir dona arpa donini qadimda o'rtacha 0,0409512 g ga teng qilib olishganini hisobga olinsa, 
u holda 1m=100 arpa doni =100x0,0409512 = 4,09512 g bo'ladi. Lekin arpani yetishtirish davri, 
joyi va sharoitga qarab, uning katta-kichikligi, ya'ni og'irligi ham har xil bo'lgan. Quyida misqol 
qanday  qiymatlarga  ega  bo'lganligi  to'g'risida  ma'lumotlar  keltirilgan:  Xorazimda  14  -  asrda  va 
undan oldin 1 arpa doni 0,0455 g deb qabul qilingan, 1 m-4,55 bo'lgan, 19 - asrga kelib 1 arpa 
doni =0,0453 g, 1 m = 4,53 g bo'lgan. Buxoroda misqolning ikki xil qiymati bo'lgan : 1 misqol 
=96 arpa doni= 4,8 g; ikkinchisi 1 misqol = 100 arpa doni =5 g bo'lgan. 
Samarqand xalqi 6-8 -asrlardan, balki undan ham oldin og'irligi 4,46 g bo'lgan misqollarni 
qo'llashgan. Bu misqollar ( l misqol = 4,46 g) hozirgi kunda ham mamlakatimizda, shuningdek, 
ba'zi  sharq      mamlakatlari            ham  qo'llanilmoqda.  Farg'ona  vodiysida  Xorazmning  100  arpa 
doniga teng va qiymati 4,55 g bo'lgan misqoli qo'llanilgan ( 1 misqol= 100 arpa doni = 4,55 g). 
Beruniy va  Ibn Sino  asarlarida berilgan jadvallarda misqolning o'rtacha qiymati  4,25  g  ga teng 
qilib berilgan. 
Misqolning boshqa mamlakatlardagi qiymatlari quyidagicha bo'lgan: Misrda uning qiymati 
0,195  g  li  24  karat  bilan  aniqlanadi.  Bu  holda  1  misqol  =  24  karat  =  24  x  0,  195  =  4,68  g. 
Suriyada misqolning qiymati 3,14 g bo'lgan dirhamni 
12
5
1
 ko'paytirish yo'li bilan aniqlangan ; 1 
misqol  = 
12
5
1
  dirham  =17/12  x  3,14  =    4,4483  g  bo'lgan.  Iroqda  bir  misqol  =4,46  g  bo'lgan. 
Eronda 14-asrda 1 misqol 4,3 g ga,18 asrda 4,613 g ga , 1890 yildan keyin esa 4,639 g ga teng 
bo'lgan;  lekin  amalda  16  -asrdan  boshlab  misqolning  4,6  g  li  qiymati  ko‘proq  qo'llanilgan. 



Download 1,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   140   141   142   143   144   145   146   147   ...   194




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish