Batafsil bayon etilgan

 
           QO'SHIMCHA O'QISH UCHUN
 
Chislo o'zgaradigan, sutka boshlanadigan chiziq
 
Faraz  qilaylik,  Grinvinch  meridianida  30-aprel  shanbadan  1-may  yakshanbaga  o'tar 
kechasi  soat  0  bo'lsin.  Xuddi  shu  paytda  birinchi  mintaqaning  o'rta  meridianida  1-may  soat  1, 
yigirma  uchinchi  mintaqada
 
esa  hali  30-aprel  soat  23-bo'ladi.  Shu  tarzda  sharq  va  g'arb 
tomonga  mintaqalarning  asosiy  meridianlarida  surilib  boraversak,  o'n  ikkinchi  mintaqaning 
asosiy meridianlariga ikki tomondan bir vaqtda kelamiz, shu bilan birga xuddi shu meridianda 
(Grinvinchdan ±180 gradus uzoqlikda) 30-aprel shanba hamda 1-may yakshanba kunduzgi soat 
12 ekanligini ko'ramiz. Shunday qilib, bu meridianning ikki tomonida ikki xil chislo va haftaning 
ikki xil kuni bo'lganligi aniqlanadi. Bu, misol uchun to'qilgan afsona emas, haqiqatan ham xuddi 
shunday.  XVIII  asrda  rus  kazaklari  sharqqa  tomon  yurib,  Bering  bo'g'ozidan  o'tganlar  va 
Alyaskani  ishg'ol  qilganlar.  Bu  yerda  ular  Atlantika  okeanidan  o'tib,  g'arb  tomonga  yurib 
Alyaskaga  kelgan  inglizlar  bilan  uchrashganlar. Har  ikkala  guruh  ham  o'z  safarlari  davomida 
hafta  kunlarini  va  oy  chislolarini  xato  qilmay  sanab,  o'z  bort-jurnallariga  yozib  borganlariga 
qaramay, ajoyib hodisaga duch kelishgan: ruslar yakshanba kunini inglizlardan bir sutka oldin 
belgilaganlari  ma'lum  bo'ladi.  Geografik  kashfiyotlar  tarixida  ham  mana  shunday  qiziq 
hodisayuz  berganligi  tarixiy  yozuvlardan  ma'lum.  Dunyoni  birinchi  marta  kemada  (sharqdan 
- 
g'arbga)  aylanib  chiqqan  Magellan  ekspeditsiyasi  1521-yilda  Ispaniyaga  qaytib  kelganida  shu 
ekspeditsiya  a'zolarining  (Magellanning  o'zi  yo'lda  halok  bo'lgan  edi)  hisoblaricha  payshanba 
kuni  bo'lsa-da,  Ispaniyada  shu  kuni  juma  ekanligini  biladilar.  Ular  o'z  safarlari  davomida 
hamma  diniy  marosimlarni  noto'g'ri  nishonlab  gunohkor  bo'lgan  hisoblandilar  va  cherkovda 
tavba  qilishga  majbur  etilgan  edi.  Buni  quyidagicha  tushuntirish  mumkin:  faraz  qilaylik, 

---