Barkamol inson tushunchasi, uning Sharqona ta‘rifi. Reja

---

1 
Barkamol inson tushunchasi, uning Sharqona ta‘rifi.
Reja: 
1.
Karimov asarlarida ma‘naviy barkamol insonni tarbiyalash goyalari va uning
dolzarbligi.
2.
Ma‘naviy barkamol inson tushunchasi va uning mohiyati, Sharqona ta‘rifi. 
3.
Ma‘naviy barkamollikning kirralari va asosiy mezonlari. 
4.
Xulosa. 
5.
Foydalanilgan adabiyotlar. 

---

2 
Karimov asarlarida ma‘naviy barkamol insonni tarbiyalash goyalari 
va uning dolzarbligi.
Mamlakatimiz iqtisodiy soxada tez rivojlanayotgan xozirgi sharoitda ma„naviy-
axlokiy qadriyatlarning ahamiyati dolzarb bulib borayotganligini amaliy hayotning 
o‟zi takazo qilmoqda. Chunki, hamma soxalarda ham taraqqiyot takdirini ma„naviy 
jixatdan yetuk kishilar xal kiladi. Lekin, ma„naviy-axlokiy yetuk barkamol shaxsni 
tarbiyalash juda muhim va eng murakkab vazifalardan biri xisoblanadi. Shu 
boisdan taraqqiyotimizning xozirgi boskichida ham ma„naviy yetuk kishini 
shalkllantirishni jamiyatning ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy taraqqiyoti bilan boglab 
olib borish zarurligini ko‟zda tutib, yurtboshimiz o‟z asarlarida o‟zbek Xalqining 
milliy va umuminsoniy qadriyatlar mushtarakligiga, ma„naviy merosni 
mustaxkamlash va rivojlantirish, insonning o‟z imkoniyatlarini erkin namoyon 
qilishi bilan boglik xolda ma„naviy barkamol shaxsni shakllantirish va tarbiyalab 
voyaga yetkazish vazifasini kuydi. Islom Karimov “Bu soxada ishlarimizning 
pirovard maqsadi-iymon, e‟tiqodi butun irodasi bakuvvat erkin fukaro 
ma„naviyatini shakllantirishdir. Ya„ni, Mustaqil dunyokarashga ega, ajodolarimiz 
bebaxo merosi va zamonaviy tafakkurga tayanib yashaydigan barkamol shaxs-
komil insonni tarbiyalashdan iborat”, - deb kayd kiladi. («Ozod va obod vatan, 
erkin va farovon hayot pirovard maqsadimiz» nomli asarida). 
Shaxs ma„naviy ongini ustirmasdan jamiyat hayotida xar tomonlama 
rivojlanishga erishib bulmaydi. Shu boisdan inson shaxsi barkamol bulsa, u 
vijdonan mexnat kilsa, ijtimoiy-siyosiy faol bulsa, jamiyat tez rivojlanadi. Inson 
faqat sotsial muxit maxsuligina emas, balki ularni yaratuvchi hamdir. 
I.Karimov o‟z asarlari, nutklarida, eng avvalo komil insonni shakllantirishning 
asosiy manbalarini kursatib utadi. Ulardan a) buyuk ajdodlarimizning ibratli yo‟li
b) akl-idrok v) mustaxkam e„tiod g) fidoiylik d) shijoatkorlik kabi fazilatlar 
komil insonni shakllantirishning asosiy manbalari ekanligini ta„kidlaydi. 
Haqikatdan, buyuk ajdodlarimiz bosib utgan yul, umuminsoniyat ma„naviyatiga 
kushgan ulushlari, ijtimoiy-tarixiy jarayonga, umuminsoniy axlok normalariga, 
ilmiy, badiiy, falsafiy, siyosiy tafakkur rivojiga kushgan xissalari, hayot 
murkkablikalari va kiyinchiliklarini matonat bilan yengib utishlari xozirgi avlodda 
bir tomondan iftixor tuygusini uygotsa, ikkinchi tomondan ularning munosib 
vorislari bulib kolishlariga undaydi, uchinchidan, o‟zlikni anglashga, turtinchidan
ularning aziz va mu„tabar nomlarini asrab-avaylashga chorlaydi. Shuningdek, 
I.Karimov o‟z asarlarida «Vatan» va «Millat» kabi mukaddas tushunchalarning 
komil insonni shakllantirishdagi ahamiyatini ta„kidlab, «Vatanga sadokat» va 
«Millatga jon fidolik» inson ongli faoliyati (hayoti) ning mazmuniga aylanishi 
zarurligini ta„kidlab utadi. 
Demak, Prezidentimiz ma„naviy barkamol insonni shakllantirishning strategik 
yo‟li sifatida umuminsoniy axlok kategoriyalari, tamoyillari va normalaridan 

---

3 
«Vatanparvarlik», «Adolat», «Or-nomus», «Vijdon», «Burch mas„uliyatini xis 
qilish», «iymon va e‟tiqod butunligi», «Mexnat qilishdan kochmaslik», 
«Xalqparvarlik», «Yaxshilik qilish», «Ma„rifatli bo‟lish» bozor munosabatlari 
talablaridan 
hisoblangan 
«Xalollikka 
asoslangan 
tashabbuskorlik», 
«Ishblarmonlik» va «Tadbirkorlik» kabi fazilatlarni ilgari suradi. 
Xulosa qilib aytganda, Prezidentimiz xozirgi murakkab va dolgali davrda 
istiqlol yo‟liga kirgan mamlakatimiz oldida turgan uta murakkab vazifalardan kelib 
chikib, ijtimoiy sergak, goyaviy-siyosiy jixatdan chinikkan, chukur bilimga ega 
bo‟lgan, o‟z xak-huquqlarini tanigan, ijtimoiy taraqqiyot qonuniyatlarini akl-idrok 
bilan xis eta oladigan, milliy gururli komil shaxslarni shakllantirish vazifalarini 
ilgari suradi.
I. Karimovning “O‟z kelajagimizni o‟z kulimiz bilan kurmokdamiz” nomli 
asaridagi “Huquqiy demokratik davlat, erkin fukarolik jamiyati kurayotgan 
ekanmiz, ma„naviyatli va komil insonni tarbiyalashdagi dastur shundan kelib 
chikib, erkin fukaro-ongli yashaydigan, Mustaqil fikrga ega bo‟lgan shaxs 
ma„naviyatini kamol toptirish bizning bosh vazifamiz va milliy goyamiz bo‟lishi 
zarur… Boshkacha aytganda ozod, o‟z xak-huquqlarini yaxshi biladigan, 
bokimandalikning xar qanday kurinishlarini o‟zi uchun or deb biladigan, o‟z kuchi 
va akliga ishonib yashaydigan, ayni zamonda o‟z shaxsiy manfaatlarini, Vatan 
manfaatlari bilan uygun xolda ko‟radigan, iymonli-e‟tiqodli komil insonlarni 
tarbiyalashdan iboratdir”, -degan fikrlaridan anglashiladiki, xozirgi Mustaqillik 
sharoitida xar bir kishini ma„naviy va siyosiy jixatdan chiniktirish, uning xar 
tomonlama barkamol bo‟lishiga erishish, ma„naviyatli, madaniyatli qilish, 
mamlakatimizni ravnak toptirish, demokratiyani rivojlantirishning asosiy 
shartlaridan xisoblanadi. Buning uchun mexnat qilish faoliyatini rivojlantirish 
lozim bo‟ladi. Insonning jismoniy va akliy mexnat jarayonidagi qobiliyati, 
iste„dodi usib borishishiga erishish lozim bo‟ladi.
“Vatan sajdagox kabi mukaddasdir” kitobida ham I. Karimov komil shaxs 
masalasidagi fikrini yanada kengaytirib, Sharq va islom falsafasidagi komil inson 
to‟g‟risidagi karashlarni kayd etadi: “Kadimgi ajdodlarimiz komil inson haqida 
butun bir axlokiy talablar majmuasini, zamonaviy tilda aytadigan bulsak, Sharqona 
axlok kodeksini ishlab chikkanlar. Kishi kalbida xaromdan xazar, nopoklikka, 
adolatsizlikka nisbatan murosasiz isyon bo‟lish kerak” degan fikrlarida haqikatdan 
ham, ulug mutafakkir bobolarimiz islom va tasavvuf ta„limoti orkali insonning 
ma„naviy komilligi odillik, okillik, poklik, fakirlik, sharm-xayo, farosatlilik, 
adolatlilik kabi axlokiy xususiyatlarni tarkib toptirish va tarbiyalashga 
intilganliklarini ko‟zda tutadi. Jumladan, Forobiyning “Fozil shaxar odamlari 
karashlari”, Xusain Voiz Koshifiyning “Kim bilan dustlashish kerak”, Y. X. 
Xojibning “Kutadgu bilig”, A. Yassaviyning “Xikmatlar”, A. Avloniyning “Turkiy 

---

4 
Guliston yoxud axlok” va xokazo yo‟zlab asarlarida Sharqona komil inson 
fazilatlari va ta„rif tavsifi yoritilgan.
I. Karimov o‟zining xar tomonlama komil shaxsni tarbiyalash g‟oyasini yanada 
rivojlantirib, O‟zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 9-sessiyasidagi 
“O‟zbekistonda demokratik o‟zgarishlarni yanada chukurlashtirish va fukarolik 
jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yunalishlari” mavzusidagi ma‟ruzasida 
ham Mustaqillikni mustaxkamlash, mamlakatimizda jamiyatni demokratlashtirish 
hamda sifat jixatidan yangi boskichga kutarishda ma„naviyat va ma„rifat 
masalalarining aloxida o‟rnini kursatib utdi. 
“Barchamiz yaxshi bilamizki, fukarolik jamiyati asoslarini barpo etishning eng 
muhim tarkibiy kismi – deydi I. Karimov, -ma„naviyat va ma„rifat soxasida, 
shaxsni muntazam kamol toptirish borasida o‟zluksiz ish olib borishdan iborat.
Ma„naviyat, axlok-odob, ma„rifat kabi ulmas qadriyatlar turmogi kerak. Mana shu 
uch buyuk qadriyatni Xalqimiz asrlar davomida hamisha e„zozlab kelgan” – deb 
uktiradi Prezident ma‟ruzasida. 
Shunday qilib, yurtboshimiz asarlaridagi jamiyat va millat ahamiyatiga molik 
bo‟lgan ma„naviy yetuk komil sog‟lom shaxsni tarbiyalash haqidagi nazariy fikr-
muloxazalar va xukmlar jamiyatimizning bu boradagi faoliyatida dolzarb 
ahamiyat kasb etadigan dasturi amal bulib kolaveradi