О
рзи
тикилган цоплардан намуна цоп шупи билан
бир бурчагидан олинади. Намуна цисмларининг олинадиган
мицдори дон туплами хажмига борлиц. Агар тупламда 10 та
цоп булса, \а р икки цопнинг биридан, 10 та дан 100 та
цопгача булса, 5 та намуна олинади.
Д астлабки намуна тай ёрлаш . Олинган намуна цисмла-
ри брезент ёки цоп матосини к^здан кечириш ва бир-бирига
таццослаш учун жойланади. Агар барча намуна цисмларида-
ги донларни органолептик к^рсаткичлари бир турли булса,
уларни
тоза
ва зараркунандалар
билан таъсирланмаган
идишларга тукилади. Дон тупламларидан олинадиган барча
намуна цисмларининг
й и р и н д и с и
ёки жами дастлабки наму-
нани ташкил этади. Дастлабки намунали идишга ёрлшя
ёпиштирилиб, унда экин турининг номи, нави, авлоди,
\о -
сил олинган йили; дон тегишли ташкилотнинг номи, вагон,
автомашина ёки омборнинг рацами; тупламнинг килограмм-
даги орирлиги; намуна олган шахснинг имзоси
1
^уйилади.
Намуна цисмларидан тузилган дастлабки намуна огирлиги
йирик дон тупламларидан куп олинган булса, унинг ало\и да
цисмлари турли хил булиши мумкин. Шунга кура, дастлаб
ки намунадан Уртача намуна ажратилади.
Уртача намуна аж ратиш . Уртача намуна деб, дон си
фатини аницлаш учун ажратилган дастлабки нусха цисмига
айтилади.’ Агар дастлабки намуна 2 кг орирликда булса,
Уртача намуна х1исобланади. Дастлабки намунанинг орирлиги
2 кг.дан ошса, унда. Уртача намуна ажратилади.
Уртача намуна ажратиш аппаратлар ёки
1
$лда амалга
оширилади. Аралаштириш жараёни цуйидаги тарзда уткази-
лади: югща ёгоч тахтачани унг ва чап цулда ушлаб, улар
билан донии икки царама-царши томонга енгил кутарилади
ва туртбурчак уртасига тукиб кейин аралаштирилади. Бу иш
бир неча маротаба амалга оширилиб, натижада цилиндр шак-
лидаги уюмча пайдо булади (2-расм). Сунг донни юпца ёюч
тахтачалар билан уюмчанинг икки томондан эгаллаб, бир
вацтнинг узида улар уртага тупланади. Шунда биринчи уюм-
чага нисбатан перпендикуляр жойлашган иккинчи уюмча
юзага келади. Бундай аралаштириш уч маротаба утказила-
ди.
2-расм.
Намуналарни цулда ажратишда юшга коладигам дои уюмлари.
Аралаштирилгандан кейин дастлабки намуна иккинчи
марта туртбурчак шаклида тацсимланади ва югща тахгача
ёки
ч и з р и ч
билан диоганал буйича 4 та учбурчакка булинади
(3-расм). Сунгра икки царама-царши учбурчаклардаги дон-
лар йияиштирилади, цолган икки учбурчакдаги донлар эса
бир-бирига аралаштирилади ва ю^орида цайд этилганидек,
уша усулда аралаштирилиб, яна 4 та учбурчакка булинади.
Икки царама-^арши учбурчаклардаги дон йириштириб олина
ди, цолганлари яна аралаштирилади. Бу иш икки учбурчак-
даги дон онирлиги тахминан 2 кг.га етгунча давом этади.
Шунда уртача намуна юзага келади
130
Кейин уртача намуна лабораторияда куздан кечирилган
х^олда тортилиб, расмийлаиггирилади ва тартибли рацам цу-
йилади. Кейинчалик бу рацам ушбу намунага тегишли барча
\ужжатларда цайд борилади. 4-расмда т а\л и л учун уртача
намуна ва цисмларини ажратишни тузиш чизмаси келтирил-
ган.
Уртача кунлик намуна тузиш в а ур тач а намуна а ж
ратиш . Хужаликлардан дон туиламларини цабул цилишда,
уларнинг сифатини ба\олашда Уртача бир кунлик намуна-
лардан фойдаланишга рухеат этилади. Уртача кунлик намуна
фацат у ёки бу хужаликдан бир кеча-кундузда келадиган
дон тупламларидан тузилади.
Бир хил намлик, шикастланган ва органолептик курсат-
кичларга эга дон тупламлари бир турли \исобланади. Нам
лик ва шикастланишлар лаборатория твдлили ёрдамида аниц-
ланади. Доннинг цандай навга мансублиги нав х^ужжатлари
асосида белгиланади.
Уртача кунлик намуна \а р бир автомашинадан булгич
ёки улчагич (200 см3 х1ажмли) ёрдамида ажратиш йули би
лан намуна цисмини келтирилган дон окирлигига нисбатан
пропорционал равишда тузилади. Демак, 1,5 тоннагача бол
тан дон тупламидан 1 улчам, 1,5—3 тонналик тупламдан —
2 ^лчам, яъни \а р 1,5 тонна дон тупламидан цушимча 1
улчам олинади. Уртача кунлик намунадан дон сифатини
аницлаш учун уртача намуна ажратилади.
Хуж&тиклардан келтирилган биринчи тупламдан олинган
намунада доннинг асл куриниши ёки орирлиги аницланади,
Do'stlaringiz bilan baham: |