Barcha sezgini, Butun ifodani, butun sevgini

RITORIKA (yun. gЬyeGopke). Notiqlik san’ati nazariyasi va notiqlik san’ati haqidagi fan.

SEGMENT (lot. zedtep1shp — qirqim, bo‘lak). Nutqning fonetik jihatdan bo‘laklarga bo‘linishi (segmentlanish) na- tijasnda hosil bo‘lgan bo‘lak. Mas., fraza, takt, bo‘g‘in.

SEMA (yun. zeta — belgi). Leksik ma’no (semema)ni tash- kil toptiruvchi komponent (qism)lar. Mas., atrof leksemasi- nnpg ma’nosi (sememasi) «hamma» va «tomon» semalaridan iborat.

SINEKDOXA. (yun. zupekbosIye — birga nazarda tutmoq). Bir predmet nomining boshqa predmetga butun va qism munosa- bati asosida ko‘chishi, butunning nomi qismning nomi va ak- sincha bo‘lpb qolishi. Mas., olma: 1) mevaning bir turi va

shu mevaning daraxti; yoki Besh qo‘l baravar emas jumlasida qo‘l so‘zi «barmoq» ma’nosidadir. Qiyos. Metonimiya.

SINKOPA (yun. aupkore — oradan qisqarish). So‘z tarki- bidai tovush yoki tovushlar guruhining tushishi. Mas., arslon> aslon, birlan>bilan kabi. Qiyos. Apokopa.

SINTAGMA (yun. zup!adsha — birlashgan narsa). Iutqning mazmun va ritmo-melodik jihatdan bir butunlikni tashkil etuvchi semantik-sintaktik birligi. Sintagma bir yoki undan ortiq so‘zdan iborat bo‘lishi, hatto gapga tepg bo‘lishi mumkin: Jamoamiz/paxta planini/ muddatidan ilgari/ oshirib baja- radi.

SINTAQSIS (yun. zup1ax!z — tuzish). 1. Grammatikaning o‘zarr bog‘lanishli nutq qurilishini o‘rganuvchi bo‘limi. Bu bo‘lim ikki asosiy qismdan iborat: 1) so‘z birikmalari haqida ta’- limot qismi (so‘z birikmalari sintaksisi); 2) gap qaqida ga’limot qismi (gap sintaksisi).

SIFATDOSH. Fe’lning sifatga xos vazifaga xoslangan, lredmet belgisini ko‘rsatuvchi funksional shakli: kelgan (ki- shi), gapirayotgan (o‘huvchi), keladigan (mehmonlar) kabi: Sochi- ga bitta-ikkita oq oralagan xotin chiqib eshikni ochdi (A. Qahhor). Uchrashadigan odamining nomi nima? (Shuh- rat.) Elmurod bu yerga keluvchi mehmonlarning hammasini tanib oldi (P. Tursun).

SIFATLOVCHI. Aniqlovchining turi bo‘lib, predmetning belgi-sifati, son-miqdori, tartibi kabi belgilarini bildi- ruvchi bo‘lak: Nosir akaning haybatli, yaltiroq stoli deraza poyiga qo‘yilgan, (G‘. Hotamov). Ba’zan yag‘rinini dog‘ suv kuydirardi: qurolidan ayrilgan amir sarbozlari b a- l a n d-b a l and devorlarda turib, u l ka n doshqozonlarda qaynab turgan suvni askarlarning ustiga sepishardi (A. Esho- nov). Q. Aniqlovchi. Qiyos. Izohlovchi, qaratuvchi.