Barcha kimyoviy reaksiyalarni 2 turga bo’lish mumkin

Barcha kimyoviy reaksiyalarni 2 turga bo’lish mumkin .

Kimyoviy reaksiyalar

Ularning birinchisiga reaksiyaga kirishayotgan moddalarning tarkibidagi atomlarning oksidlanish darajasi o’zgarmaydigan reaksiyalar

Masalan;

CuO + H2SO4= CuSO4 + H2O

Elementlarni oksidlanish darajalarini o‘zgarishi bilan boradigan

reaksiyalar oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari deb ataladi.

Masalan; 8Al + 30HNO3 → 8Al(NO 3)3 + 3N2 O + 15H2 O

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalaridagi asosiy tushuncha va qoidalar

• Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalaridagi asosiy tushuncha va qoidalar
• 1.Atom, molekula yoki ionning elektron berish jarayoni oksidlanish deyiladi
• 2. Atom, molekula yoki ionning elektronlar biriktirib olish jarayoni qaytarilish deyiladi.
• 3. Elektronlarini beradigan atom, molekula, ionlar qaytaruvchilar deyiladi.Misollar; Metallar, ko’mir, H2S, SO3 va boshqalar.
• 4. Elektronlarni biriktirib oladigan atom, molekula , ionlar oksidlovchilar deyiladi. Misollar ; Galogenlar, KMnO4, K2Cr2O7 , O2, O3 H2O2 va boshqalar.

5. Oksidlanish hamma vaqt qaytarilishi bilan birga sodir bo’ladi

6. Kimyoviy reaksiyalarda ishtirok etayotgan oksidlovchi (atom,

• ion)larning olgan elektronlar soni qaytaruvchilarning bergan elektronlar
• soniga teng bo‘lishi kerak.
• Atomlarning bergan yoki olgan elektronlar soni shu atomning oksidlanish darajasi deb ataladi.
• Agar element:
• 1 ta elektron bersa +1, olsa -1,
• 2 ta elektron bersa +2, olsa -2,
• 3 ta elektron bersa +3, olsa -3 oksidlanish darajalarini hosil qiladi.

Oksidlanish- qaytarilish reaksiyalarining tenglamalari tuzulishi 2 xil usuli-elektronlar balans usuli va yarim reaksiyalar usuli qo’llaniladi.

• Oksidlanish- qaytarilish reaksiyalarining tenglamalari tuzulishi 2 xil usuli-elektronlar balans usuli va yarim reaksiyalar usuli qo’llaniladi.
• Elektronlar balans usuli- Bu usulda boshlang’ich va oxirgi moddalardagi atomlarning oksidlanish darajalari taqqoslanadi. Masalan;

10Fe+2 S+6 O4 -2 + 2K+ Mn+7 O4 -2 + 8H+2S+6 O-24 = 5Fe+32(S+6O-24)3 + K+12S+6 O-2 4 + 2Mn+2S+6O-24 + 8H+12 O-2

• 2Fe+2 --2e- Fe+3 2 5 qaytaruvchi- oksidlanish jarayoni
• Mn+7 +5e- Mn+2 5 2 oksidlovchi – qaytarilish jarayoni
• Yarim reaksiyalar usuli, yani elektronli usul
• Oksidlanish , qaytarilish reaksiyalari uchun ionli tenglamalar tuziladi va ular keyin birlashtiriladi
• 5H+2 S-2 +2e- = 5 So + 10H+
• 2 Mn+7 O4 2- +16H+ +5e = 2 Mn+2 + 8H2O
• 5H+ 2S-2 + 2MnO4 2- + 16H+ = 5So +10H+ + 2Mn+2 + 8H2O
• 5H+ 2S-2 + 2MnO42- +6H+ = 5So + 2Mn+2 + 8H2O

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari

Ichki molekulyar.

Molekula tarkibida atomlarni oksidlanish darajalari o’zgaradi,

Molekulalararo .

Reaksiya ikkita molekula o’rtasida bo’ladi

Sinproporsiyalanish

Moddalar tarkibida har xil oksidlanish darajasiga ega atom reaksiyadan keyin bir xil oksidlanish darajaga ega bo’ladi.

Disproporsiyalanish.

Oksidlanish qaytarilish bitta atomda kechadi.

1.MOLEKULALARARO oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari

Misollar

a.Ho2 + Oo2 =2 H+ 2O-2

b. So + Oo2 = S+4O-22

c. Cu + 4HNO3 = Cu(NO3)2 + 2 NO2 + H2O

2. Ichki molekular oksidlanish –qaytarilish reaksiyalari.

• 2KClO3 = 2KCl + O2
• 2KMnO4 = K2MnO4 + MnO2 + O2

3. Disproporsiyalanish reaksiyalari

• 3S + 6 KOH = K2S +K2SO3 +3H2O
• 3K2 MnO4 + 2H2O = 2KMnO4 + Mn O4 + KOH

4. Sinproporsiyalanish reaksiyalari

NH4NO3 = N2 O + H2 O

Savollar 1.KMnO4 + HCl = MnCl2 + Cl2 + H2O tenglamani yarim reaksiya usuli bilan tenglashtirib bering 2. Al + HNO3 = Al(NO3)3 + N2O + H2O tenglamani elektron balans usuli bilan tenglashtiring 3. NaCl + H2O = NaOH + H2 + Cl2 reaksiyani yarim reaksiya usuli bilan tenglashtiring. 4.FeS2 + HNO3 = Fe(NO3)3 + H2SO4 + NO2 + H2 O tenglamani elektron balans usuli bilan tenglashtiring.

Javoblar

• KMnO4 + HCl = MnCl2 + Cl2 + KCl + H2O

MnO-4 + 8H+ + 5e- = Mn2+ + H2O 2

2Cl- - 2e- = Cl2 5

2MnO-4 + 16 H+ + 10Cl- = 2Mn2+ + 8 H2O + 5Cl2

2KMnO4 + 16HCl = 2Mn Cl2 + 5Cl2 + H2O+ 2KCl

2. Alo + HN+5O3 = Al+3(NO3)3 + N+2O + H2O

Alo -3e- Al+3 3 8

2N+5 + 8 N2+1 8 3

8Al + 30HNO3 = 8 Al(NO3)3 + 3 N2O + 15 H2O

3.2NaCl + 2H2O = 2 NaOH + H2 + Cl2

2Cl- -2e- = Cl2 2 1

H+ + 2e-= H2 2 1

• Fe+2S2-1 + H N+5O3 = Fe+3(NO3)3 + H2 S+6O4 + N+4O2 + H2O

Fe+2 -1e Fe+3

2S-1 -14e- = 2S+6 15 3 1

N+5 + 3e- = N +2 3 15 5

FeS2 + 8HNO3 = Fe(NO3)3 + 2H2SO4 + 15 NO2 + 7 H2O

Savollar

1. Oksidlanish darajasi nima?

• 2. Kimyo tengalama deb nimaga aytiladi ?
• 3. Massaning saqlanish qonuning tarifi ?
• 4. Koeffisent nima?
• 5. Indeks nima?