Algoritmlarni grafik shaklida tasvirlanishi. Algoritmning bu shakli bizga avvaldan tanish, chunki matematika kursida chizilgan grafiklarning ko’pchiligi algoritmning grafik usulda berilishiga misol bo’ladi. Amalda qo’llaniladigan algoritmik tillarning ko’pchiligi algoritmlarni yozishning formula-so’z usuliga juda yaqin. Bunda bir qism ko’rsatmalar matematik formulalar yordamida boshqa qismi oddiy so’zlar yordamida beriladi.
Masalaning qo’yilishiga qarab algoritmlar chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi bo’lishi mumkin.
5. Chiziqli va tarmoqlanuvchi algoritmlar. Chiziqli algoritmlar. Ma’lum formula orqali biror figuraning yuzini hisoblash yoki masalani yechish algoritmi ko’rsatmalari ketma-ketligi to’g’ridan-to’g’ri bajarilsa, ya’ni masalani yechish jarayonida shartlar, takrorlanishlar qatnashmasa bunday algoritmlar chiziqli algoritmlar deyiladi. Masalan, trapetsiyaning yuzini formula orqali hisoblash yoki tekislikdagi ikki nuqta orasidagi masofani formulasi yordamida qiymatini topish algoritmi chiziqli algoritmga misol bo’la oladi.
Tarmoqlanuvchi algoritmalar. Shartlar qatnashgan algoritmlar tarmoqlanuvchi algoritmlar deyiladi. Masalan, ax2bxc0 ko’rinishdagi kvadrat tenglamaning ildizlarini topishda diskriminantning noldan katta, nolga teng yoki kichik shartlari tekshirilishi talab qilinadi. Shu shartlarning bajarilishiga qarab masalaning echimi baholanadi.
Takrorlanuvchi (siklli) algoritmlar. Ayrim masalalarni hal qilishda masalaning biror qismini bir necha bor takroran hisoblashga to’g’ri keladi. Bunday algoritmlar takrorlanuvchi (siklli) algoritmlar deyiladi. Masalan, yig’indining qiymatini hisoblashda n ning qiymatiga bog’liq ravishda ei – 2i funksiyasi i ning xar bir qiymatida hisoblanib avvalgi qiymatiga qo’shilib boriladi. Bu holda ei – 2i funksiyasini hisoblash jarayoni n ga bog’liq ravishda bir necha bor takroran hisoblanadi.
6. Blok sxema. Algoritmni ishlab chiqishning birinchi bosqichida algoritmni yozishning eng qulay usuli algoritmning strukturviy sxemasidir. Bu maxsus vositaning nomi blok sxema deb yuritiladi. Blok sxemalar turli geometrik figuralar shaklidagi oddiy elemenlardan tashkil topadi.
Algoritmni struktura sxemasi berilgan algoritmni amalga oshirishdagi amallar ketma-ketligining grafik tasviridan iborat. Struktura sxemasida, ya’ni blok sxemasida masalani yechish bosqichlari mos simvollar: ellips, to’g’ri to’rtburchak, romb, doira va xokazolar bilan tasvirlanuvchi alohida bloklar tarzida beriladi. Blok sxema simvollari ichida hisoblashlarning tegishli bosqichlari ko’rsatiladi. Bloklar jarayonning rivojlanishiga qarab bir-biri bilan yo’nalishni bildiruvchi strelkalar bilan birlashtiriladi.
- algoritmning boshlanishi va tugallanishini (ellips) bildiradi.