Bank likvidligiga tasir qilivchi ichki va tashqi omillar va uni taxlili

O’zbekiston Respublikasi tijorat banklarida bank to'lov qobiliyatini

tartibga solish muammolari

Tijorat banklarining barqarorlik darajasini ekzogen va endogen faktorlar orqali aniqlanadi. Banklarning keng ko'lamda bankrotlikka uchrashi ekzogen faktorlaiga to'g'ri keladi. Bu - mamlakat yoki hududdagi siyosiy holat, umumiqtisodiy holat, moliya bozoridagi ahvol, kamkor-banklaming ishonchliligi, bank mijozlarining ishonchliligi.
Agarda ekzogen faktorlaming ta'siri barqaror bo'lsa, u holda bankning holati endogen faktorlaida aniqlanadi. Bular bank strategiyasi, o‘z kapital mablag'lari bilan taminlanganligi, kadrlar malakasining darajasi, menedjment darajasi va uning ichki siyosati. Risk darajasi foizlarda shunday aniqlanadiki, bunda riskning umumiy summasi 100% ga teng bolsin.
O'z kapitalini juda past malaka bilan boshqarilishi - tijorat banklarining bankrotligini keltirib chiqaruvchi eng keng tarqalgan sabablardan biri deb hisoblaymiz. Bankning moliyaviy ahvolini tuzatish va uning iqtisodiy barqarorligini yaxshilash uchun quyidagi tadbirlarni amalga oshirish lozim deb hisoblaymiz:

1. 
   Bank sarmoyadorlarini imkoniyatlarini ko'rib chiqish va yil oxiriga qadar bankningustav kapitalini e’lon qilingan miqdorga yyetkazishni taminlash.
   
2. 
   Muddati o‘tgan qarzlami qaytarish uchun tegishli tadbir asosida choralar ko'rish vakaytishi mavhum boMgan kreditlar uchun zahiralarni belgilangan me yorga yetkazilishini taminlash.
   
3. 
   Bankning aktivlarini daromad keltirmaydigan qismini kamaytirish va o'z navbatidadaromadlik imkoniyatini oshirish uchun aktiv mablag'lami asosan tavakkalchilik darajasi kam bo'lgan DKK bozoriga yo'naltirish.
   
4. 
   Bank boMimlari va binolarini ko'rish bo'yicha amalga oshirilgan 290,5 mln sumlikkapital xarajatlarni bankning norentabel bo'limlarining bino va inshootlarini, bankning asosiy faoliyatida muhim bo'lmagan vositalami sotish orqali qoplash.
   
5. 
   Bank ssudalari bo'yicha muddati o'tgan foizlarni to'liq qaytarib olib, shu summanibankning muddatsiz depozitlardagi majburiyatlarga ishlatish uchun bankning vakillik varaqasida saqlab turish.
   
6. 
   Bank mamuriyatiga, transportga, ish haqi va shu bilan birgalikda ungatenglashtirilgan xarajatlarni bank daromadligiga bog'liq ravishda hisoblash.
   
7. 
   Bankning aktivlarini marketing tadqiqotlariga bog'liq ravishda taqsimlashni yo'lgaqo'yish. Xulosa qilib shuni ko'rsatishimiz mumkinki, banklarning bankrotlikka uchrash quyidagi eng asosiy holatlarda ro'y berishi mumkin: ssudalaming qaytmasligi va boshqa aktivlar qiymatining yo'qotilishi, likvid mablag'laming minimum darajadaligii va asosiy faoliyatdan ko'riladigan zararlar shuningdek, ushbu zararlarni omonatchilar va mijozlar mablag'lari hisobidan qoplash. Bank likvidlikning o'zgarishiga ta’sir qiluvchi omillami hisobga olgan holda likvidli aktivlarga zarur miqdorini beliglab olishlari shart. Mazkur omillarga quyidagilar kiradi: 1) omonatchilaming ko'payishi yoki kamayishiga ko'ra mablag'larga ega bo'lish yoki ularni yo'qotish bank jalb qilingan mablag'lar bo'yicha majburiyatlarni yaqin muddatlarda bajarishi lozim, bu omonatlar va boshqa passivlaming muddatlari bilan bog'liq, hamda bankda qoladigan depozitlar miqdorini (asosiy deponentlar) hisob varaqdan olinadigan yoki darhol toManadigan depozitlar va boshqa passivlar bilan qiyoslangan holda tahlil qilish kerak;
   

2. 
   omonatlar summasining o'sishi yoki qisqarishiga muvofiq majburiy zahiralarme'yoriy miqdorining ko'payishi yoki kamayishi ham likvidlikka bevosita ta'sir ko'rsatadi.
   
3. 
   ssudalar va investitsiyalar summasining oshishi yoki kamayiishaiga ko'ramablag'alr oqib kelishining ko'payishi yoki pasayishi ushbu omilning ta’siri iboratki, ssudalar va investitsiyalar miqdoridir har bir oshishi likvidli aktivlar ulushini kamaytiradi,chunki investitsiyalar uzoq muddatga asoslangan.