Bank ishi” fanidan Ma’ruza matnlari 1-mavzu: Bank ishi fanining predmeti va vazifalari. Reja

34-jadval
Lizing turlari

№	Lizingni turkumlash belgilari	Lizing turlari	I Z O H
1	2	3	4
	Foydala-nish mudda-tiga qarab	Moliyaviy lizing	Bu ijaraga olingan mulkning to‘la qiymatini va ijarachi foydasini qoplashni nazarda tutadi. Bunda amortizatsiya to‘liq bo‘lishi yoki ijara ob’ekti qoldiq bahoda qaytarib berilishi mumkin. Bu lizing turi ijara ob’ektini uzoq muddatli kreditlash hisoblanadi.
		Tezkor lizing	Bu ko‘proq ishlab chiqarish davri bilan bog‘liq bo‘lgan lizing bo‘lib, ob’ekti qisqa davrga, ya’ni uning yaroqli davrdan kam davrga, qisqaroq vaqtga ijaraga beriladi. Bu holda lizing ob’ektining amortizatsiyasi to‘liq amalga oshmaydi, ya’ni ob’ektni yana bir necha marta ijaraga berish imkoniyati saqlanib qoladi.
	Bozor sek-toriga bog‘liqli-giga qarab	Ichki lizing	Bu lizing faqat mamlakat doirasidagi lizingdir.
		Xalqaro lizing	Bu mamlakatlararo lizing munosabatlarini tavsiflaydi
	Xizmat qi-lish shakli va ko‘lamiga qarab	Sof lizing	Bunda ijarga olinayotgan mulk bilan bog‘liq bo‘lgan barcha texnik va boshqa xizmatlar lizing oluvchining zimmasiga yuklati-ladi. Bu bilan bog‘liq xarajat-lar lizing to‘lovlariga qo‘shila-di. Bunday munosabatlar ko‘proq moliyaviy lizingga xos.
		«Ho‘l» lizing	Bunda ijaraga olinayotgan mulk bilan bog‘liq bo‘lgan zaruriy texnik xizmatlar, uni ta’mir-lash, sug‘urtalash va boshqa operatsiyalar lizing beruvchi zimmasiga yuklatiladi.
	Lizing munosabat-larining xarakteriga qarab	Aralash lizing	bu lizing turi ham moliyaviy, ham tezkor lizinglar unsurlarini mujassamlishtirgan lizingdir. SHartnoma muddati tugashi bilan mulk lizing oluvchi ixtiyoriga o‘tadi.
		Qaytariluvchi lizing	Bu lizing turidan odatda o‘zining uskunalari etmayotgan firmalar foydalanishadi. Bunda korxona lizing kompaniyasini topadi va unga o‘zining mulkini sotadi, kompaniya esa, o‘z navbatida mulkni shu korxonaga qaytadan lizing shaklida topshiradi. Natijada korxona o‘ziga zarur bo‘lgan aylanma mablag‘larni sotib olish imkoniga ega bo‘ladi. SHartnoma shu shart bilan tuziladiki, lizing muddati tugashi bilan korxona qaytadan o‘z mulkini sotib oladi va unga o‘z egalik huquqini tiklaydi.
	Moliyalash-tiruvchilar tarkibiga qarab	Individual lizing	Bunda lizing beruvchi uskunani sotib olishda o‘z mablag‘laridan qisman to‘lab, asosiy qismini boshqa kreditorlardan ssuda olish bilan qoplaydi. Bu bir qadar murakkab lizing turi bo‘lib, odatda u kapital mablag‘ni ko‘p talab qiladigan loyihalarga qo‘llaniladi.
		Guruhiy lizing	Bunda lizing beruvchi bitta shaxs yoki firma emas, balki bir guruh qatnashuvchilar (aksionerlar) bo‘ladi va ular maxsus korporatsiya (masalan, trast kompaniyasi va boshq.) tuzishib, unga ishonchli vakil tayinlashadi. Barcha lizing munosabatlarini bajarishda u boshchilik qiladi.
	YAngilanish muddatiga qarab	Revolver lizing	Bu lizing turi lizing oluvchiga uskunalarni damba-dam almashib turish zaruriyati tug‘ilgan hollarda qo‘llaniladi. Bu hol texnologik jarayonning o‘ziga xosligi bilan bog‘liq bo‘ladi.
		YAngilanib turiluvchi lizing	Ijarachi buyurtmasiga binoan vaqti-vaqti bilan yangi uskunalar bilan almashtirib turish zaruriyati tug‘ilgan hollarda qo‘llaniladi.
	Uchinchi shaxs tomo-nidan foy-dalanish huquqi-ga qarab	Sublizing (qo‘shimcha lizing)	Bu tadbirkorlik faoliyatidan majburiyatlarning bir turi bo‘lib, lizing ob’ektini boshqa uchinchi lizing oluvchiga topshirishni bildiradi. «Lizing to‘g‘risida»gi Qonunning 6 moddasida shunday yozilgan: «Lizing oluvchi lizing beruvchi oldida lizing shartnomasi yuzasidan javobgar bo‘lib qolgan holda, lizing shartnomasi bo‘yicha olgan lizing ob’ektini lizing beruvchining yozma roziligi bilan vaqtinchalik egalik qilish va foydalanish uchun uchinchi shaxsga qo‘shimcha lizingga topshirishga haqli». Sublizing shartnomasining amal qilish muddati lizing shartnomasining amal qilish muddatidan ortiq bo‘lishi mumkin emas.
		Asosiy lizing	Bu lizing uchinchi shaxs tomonidan lizingdan foydalanish huquqini ko‘zda tutmaydigan lizing turidir.