Bank ishi fakulteti

Yaponya pul tizimining rivojlanish bosqichlari
Yaponiya pul tizimi, bugungi kungacha 4 bosqichdan o‘tgan rivojlanish davrida o‘zgarishlarga uchraydi: Tarixiy bosqich (1868-1945): Bu davrda Yaponiya, feodal tizimdan isti’dodiy tizimga o‘tish jarayonida bo‘lib, pul tizimida ham katta o‘zgarishlar ro‘y berdi. Bu davrda bank tizimida islohlar amalga oshirildi, yeni mamlakatning iktisodiyotida bozorga qaranganda barcha tarmoqlarida aynan qanday amalga oshirilish kerakligi belgilandi. Yaponiya pul tiziminin asosiy bosqichi hisoblanadi. Bu davrda Yaponiya, feodal tizimdan isti'dodiy tizimga o‘tish jarayonida bo‘lib, pul tizimida ham katta o‘zgarishlar ro‘y berdi. Bu davrda bank tizimida islohlar amalga oshirildi va mamlakatning iktisodiyotida bozorga qaranganda barcha tarmoqlarida aynan qanday amalga oshirilish kerakligibelgilandi.

1-rasm Yaqoniya qog’oz pullari va uning pul birli
Bu davrda Japoniya, paxta, mollar, qurilish materiallari, elektr energiya, tibbiyot, transport sohasi va boshqa ko‘plab sohalarda rivojlandi. Bu bosqichda, pul tizimining asosiy axamiyati, iqtisodiy tashkilotlar va aholi tizimi orasidagi ta'qiqlangan aloqalar edi. Japoniya davlatining qarzi tizimida o‘zgarishlar amalga oshirildi, shu jumladan, qarzdorlarga naqd pul o‘top berish qonuniyatiga o‘zgartirish kiritildi va bu jarayon keyingi bosqichlarda ham davom etdi.
Nacholik bosqich : Bu davrda Japoniya, ikkinchi jahon urushining yakunidan keyin yangi yangiliklar bilan yuz yuzega kelgan holda xavfsizlik va barqarorlikka ko‘maklashgan. Bu davrda Yaponiya, inqilobiy o‘zgarishlar va moliyaviy tartibning rivojlanishi, shuningdek, dastlabki o‘zgarishlarga asoslangan yangi iqtisodiyotni rivojlantirish jarayonida bo‘lib o‘tadi. Nacholik bosqich Yaponiya pul tizimida yangi o‘zgarishlar jarayoni boshlandi. Bu davrda, ikkinchi jahon urushi, Yaponiyani kuchli qatnashchisi bo‘lib, mamlakatning iqtisodiyotida ko‘plab o‘zgarishlar ro‘y berdi. Bu bosqichda Japoniya, o‘z iqtisodiyotida o‘zining yuqori saviyaga erishishiga imkon beradigan yangi texnologiyalarni yaratdi.
Bu davrda, Yaponiya pul tizimi ham rivojlandi. Bu bosqichda, bank tizimida islohlar kengaytirildi va yaqin orada, özaro kommunikatsiya tarmoqlari yaratildi. Bu davrda, Yaponiya pul birligining rasmiy tashkil etilishi, keyingi yillarda olg‘a olingan "yen"ning qayta tashkil etilishi, odatda juda yorqin kiritildi.
Nacholik bosqichida mamlakat tuzilishiga dastlabki bosqichda kiritilgan ta'qiqlangan aloqalar kuchaydi va to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta'sir ko‘rsatadi. Qarzi tizimi va siyosatining jalb qilinishi yuqori darajada oshdi va bu davrda Yaponiya dunyo iqtisodiyotida yirik rivojlanish ko‘rardi.
“Balansli” bosqich : Bu davrda Yaponiya iqtisodiyoti, shuningdek, uning pul tizimi ham xavfsizlik va barqarorlikka erishish maqsadida hamda yangi iqtisodiyotga qaraganda rivojlantirilishi maqsadida “balansli” xususiyatlarga ega bo‘ldi. Bu bosqichda mamlakatning iqtisodiyoti, yangi xususiyatlar va turli maqsadlar bilan rivojlantirildi. “Balansli” bosqich deb ataladigan davrda, Yaponiya pul tizimi o‘z rivojlanishida bosqichiga kirmoqda edi. Bu davrda Yaponiya dunyo iqtisodiyotidagi muhim o‘rni egalladi. Bu bosqichda, Yaponiya valyutasi dunyo bo‘yicha katta ahamiyatga ega bo‘ldi va Japoniya dunyo bo‘yicha savdo markazi haliga keldi. Bu davrda Yaponiya iqtisodiyoti yangi mahsulotlar, xizmatlar va xususiy innovatsiyalar yaratishida ko‘proq e’tibor berdi. Bu bosqichda mamlakat o‘z resurslarini muhim innovatsion ishlab chiqarishga va ko‘plab yangiliklar yaratishga sarfladi. Bu bosqichda Yaponiya yuqori texnologiyalar va katta tijorat guruhlari tomonidan rivojlantirilgan. Bu davrda Japoniya pul tizimi ham o‘zgarti. Japoniya valyutasi, dunyo bo‘yicha muhim valyuta o‘rnatilgan darajada tushdi. Bu bosqichda bank tizimida ham o‘zgarishlar amalga oshirildi va Japoniya banklarining dunyo bo‘yicha muvaffaqiyati yanada oshirildi.
“Balansli” bosqichda Yaponiya mamlakati ta'qiqlangan siyosiy muomala yuzasidan keng e’tibor berdi va hozirgi kunda ham bu, Japoniya pul tizimining yangi bosqichi uchun qo‘shimcha asosdir. Modern bosqich (1991-): Bu davrda Yaponiya, mamlakatning o‘z xususiyatlarini saqlab qolish, uning xavfsizlik va barqarorlikni taʼminlash, shuningdek, yangi iqtisodiyotni rivojlantirish maqsadida kelajakga qaratilgan strategiyalar asosida pul tizimida katta o‘zgarishlar amalga oshirildi. Bu davrda pul tizimida turli islohlar amalga oshirildi, shuningdek, soniy nazorat tizimining joriy etilishi va elektronik mablag‘lar muomalasi kabi yangiliklar kiritildi. Japoniya pul tizimi, "Balansli" bosqichdan so‘ng "Hosil o‘rtasida siyosat" deb ataladigan bosqichda keng rivojlandi. Bu bosqichda mamlakat o‘zining iqtisodiyotida yangi kiritishlar kiritishni davom ettirishni qaror qildi. Japoniya qo‘shma tadbirkorlik modellasini ishlab chiqarishda ham muvaffaqiyat ko‘rardi.
Bu davrda bank tizimi va boshqa institutlar ham yangilanib, o‘zgartirilib, yangi to‘g‘risida o‘rganish yuzaga keldi. Bu bosqichda Yaponiya pul birligi, Japoniya moliya bazaridagi muvaffaqiyati va Japoniya tijoratining dunyo bo‘yicha e’tiborli o‘rni oshib bordi.