Bank faoliyati indd

«A» Bank depozitlarining tarkibi va dinamikasi

(foizda)

Depozitlarning turi	2009 y.	2010 y.	2011 y.	2011-yilda 2009-yilga nisbatan o‘zgarishi, punkt
1.Transaksion depozitlar	93,9	80,2	77,2	-16,7
2. Muddatli depozitlar	5,3	15,9	15,6	+10,3
3. Jamg‘arma depozitlari	0,8	3,9	7,2	+6,4
Depozitlar-jami	100,0	100,0	100,0	X

Ma’lumotlar tahlili shuni ko‘rsatadiki, «A» bankda tahlil qilingan davr mobaynida transaksion depozitlarning depozit bazasi umumiy hajmidagi salmog‘ining sezilarli darajada pasayishi yuz berdi. Bu esa ijobiy holat hisob- lanadi. Chunki transaktsion depozitlar salmog‘ining pasayishi muddatli va jamg‘arma depozitlarining salmog‘ining sezilarli darajada o‘sishi hisobiga yuz bergan. Mazkur holatlar, pirovard natijada, bankning resurslar bazasi- ni mustahkamlanayotganligidan, bank depozit siyosatining samaradorligini oshirish yuzasidan sezilarli tadbirlarni amalga oshirilayotganligidan dalolat

beradi. Ayniqsa, tahlil qilingan davr mobaynida jamg‘arma depozitlarining depozitlar umumiy hajmidagi salmog‘ini 7,2 foizga yetganligi va tahlil qilin- gan davr mobaynida 6,4 punktga o‘sganligi ijobiy holat hisoblanadi. Buning boisi shundaki, birinchidan, jamg‘arma depozitlarining asosiy qismini tashkil etuvchi aholining muddatli omonatlari arzon va barqaror resurs manbai hi- soblanadi; ikkinchidan, respublikamizda aholining ixtiyoridagi vaqtinchalik bo‘sh pul mablag‘lari inflyatsion jarayonlar uchun jiddiy manba hisoblanadi. Rivojlangan industrial mamlakatlar, xususan, AQSh, Yaponiya, Germaniya, Avstriya mamlakatlarida aholi to‘lovlarining asosiy qismi naqd pulsiz shakl- da amalga oshiriladi. Shuning uchun ham mazkur mamlakatlar amaliyotida naqd pullar inflyatsion jarayonlar uchun manba bo‘lib hisoblanmaydi.

Respublikamizning boshqa yirik banklarida ham jamg‘arma depozitlariga xos bo‘lgan, yuqorida qayd qilingan holatni kuzatish mumkin.

Tijorat banklari depozit siyosatining samaradorligini tavsiflovchi muhim omillardan biri depozitlarning bank passivlarining umumiy hajmi- dagi salmog‘ining o‘zgarishi hisoblanadi. Rivojlangan xorijiy davlatlar bank amaliyotida depozitlar tijorat banklari balansining passivida salmog‘iga ko‘ra birinchi o‘rinni egallaydi. Ikkinchi o‘rinda depozitsiz resurs manbalari turadi, uchinchi o‘rinni esa, bank kapitali egallaydi. O‘zbekiston Respublikasi bank amaliyotida esa, yirik tijorat banklari balansining passivida salmog‘iga ko‘ra birinchi o‘rinni depozitsiz resurs manbalari, ikkinchi o‘rinni bank kapitali, uchinchi o‘rinni esa depozitlar egallaydi.

Biz quyida «A» bank depozitlarining passivlar hajmidagi salmog‘ini ko‘rib chiqamiz.

Ma’lumotlardan ko‘rinadiki, «A» bankda, tahlil qilingan davr mobaynida depozitlarning passivlar umumiy hajmidagi salmog‘i yuqori darajada pasay- gan. Bu esa, albatta, salbiy holat hisoblanadi. Chunki, birinchidan, depozit- siz resurs manbalari depozitlarga nisbatan bahosi sezilarli darajada yuqori bo‘lgan resurs manbalari hisoblanadi; ikkinchidan, bank kapitali moliyalash- tirishning nisbatan qimmat shakli hisoblanadi.

2009–2011-yillar mobaynida «A» bankda depozitlar salmog‘i ko‘rsatkichining keskin pasayib ketishida banklararo kreditlar va kapi- tal salmog‘ining yuqori sur’atlarda o‘sishi asosiy rolni o‘ynadi. Masalan, 2009–2011-yillar mobaynida banklararo kreditlarning passivlarning umu- miy hajmidagi salmog‘ining o‘sishi 960,9 foizni tashkil qildi. Bunday dara- jada yuqori o‘sish bankning xorijiy banklarning va xalqaro moliya-kredit tashkilotlarining kredit liniyalarini o‘zlashtirishdagi faolligi bilan izohla- nadi.

4.4-jadval