Bank faoliyati indd

3.2. Bankning o‘z mablag‘lari (kapitali) tahlili
Banklarining o‘z mablag‘lari bank balansining uchinchi bo‘limida aks 
ettiriladi. Odatda ularni bank kapitali deb ham atashadi.
Bank kapitali tarkibi quyidagilardan iboratdir:
• Ustav kapitali;
• Qo‘shilgan kapital;
• Zaxira kapitali;
• Joriy yilning sof foydasi;
• Taqsimlanmagan foyda;

---

42
Yuqoridagilarning har biri uning manbalari hisobga olingan holda bir ne-
cha elementlardan tashkil topadi 3-ilova O‘zbekiston Respublikasi Bankla-
rida buxgalteriya hisobining hisobvaraqlari rejasining uchinchi bo‘limga 
qarang).
Bankning ustav kapitali asosan uning oddiy va imtiyozli aksiyalarini so-
tishdan kelib tushgan mablag‘lardan tashkil topadi. Qo‘shilgan kapital bank 
aksiyalarining real va nominal qiymatlari o‘rtasidagi farqlardan tashkil to-
padi.
Zaxira kapitali bank daromadi hisobidan turli riskli aktivlarni qoplash 
uchun tashkil etilgan jamg‘armalar, kichik korxonalarni imtiyozli kreditlash 
jamg‘armasi, asosiy vositalar bahosi, boshlang‘ich qiymatidan o‘sgan qismi 
kabilardan tashkil topadi.
Taqsimlanmagan foyda o‘tgan yilgi olingan foydaning taqsimlanmagan 
qismi yoki ko‘rilgan zararlar hamda joriy yilning foyda yoki zarari hisobidan 
tashkil topadi.
Bank tizimining barqarorligini ta’minlash, bank kreditlari va omonatchi-
lari manfaatlarini himoyalash, banklarning likvidliligi va to‘lov qobiliyatla-
rini mustahkamlash nuqtayi nazaridan, dastavval bank faoliyatini boshlash 
uchun Markaziy bank tomonidan bank kapitalining minimal miqdoriga ta-
lablar o‘rnatilgan.
3.1-jadval
Bank ustav kapitalining minimal miqdoriga qo‘yilgan talablar
Yillar
Tijorat banklari uchun
Chet el kapitali 
ishtirokida ochilayotgan 
banklar uchun
Xususiy banklar uchun
1- yanvar 
1998
1,5 mln. AQSh dol. 
ekv. so‘mda
1,5 mln. AQSh dol. ekv. 
so‘mda
0,3 mln. AQSh dol. ekv. 
so‘mda
1- yanvar 
1999
2,0 mln. AQSh dol. 
ekv. so‘mda
2,0 mln. AQSh dol. ekv. 
so‘mda
0,3 mln. AQSh dol. ekv. 
so‘mda
1- yanvar 
2000
2,5 mln. AQSh dol. 
ekv. so‘mda
2,5 mln. AQSh dol. ekv. 
so‘mda
0,3 mln. AQSh dol. ekv. 
so‘mda
1- yanvar 
2002
2,5 mln. AQSh dol. 
ekv. so‘mda
2,5 mln. AQSh dol. ekv. 
so‘mda
1,25 mln. AQSh dol. ekv. 
so‘mda
1- yanvar 
2005
5,0 mln. AQSh dol. 
ekv. so‘mda
5,0 mln. AQSh dol. ekv. 
so‘mda
2,5 mln. AQSh dol. ekv. 
so‘mda
1- yanvar 
2008
5,0 mln. AQSh dol. 
ekv. so‘mda
5,0 mln. AQSh dol. ekv. 
so‘mda
2,5 mln. AQSh dol. ekv. 
so‘mda
1 yanvar 2009
10,0 mln. AQSh dol. 
ekv. so‘mda
10,0 mln. AQSh dol. 
ekv. so‘mda
5,0 mln. AQSh dol. ekv. 
so‘mda

---

43
1 yanvar 2010
10 ,0 mln. Yevro ekv. 
so‘mda
10,0 mln. Yevro ekv. 
so‘mda
5,0 mln. Yevro ekv. 
so‘mda
1 yanvar 2011
10 ,0 mln. Yevro ekv. 
so‘mda
10,0 mln. Yevro ekv. 
so‘mda
5,0 mln. Yevro ekv. 
so‘mda
Jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, bugungi kunda 
Banklari va chet el kapitali ishtirokida tashkil etiladigan banklar ish bosh-
lashlari uchun 10,0 mln. yevro ekvivalentidagi so‘m mablag‘lariga xususiy 
banklar esa 5,0 mln. yevro ekvivalentidagi so‘m o‘z mablag‘lariga ega 
bo‘lmog‘i lozim.
Banklari kapitali ularning o‘ziga «himoya yostiqchasi» vazifasini ba-
jarilish bilan birga, bugungi kunda ular tomonidan uzoq muddatli investitsi-
yalar amalga oshirish va uzoq muddatli kreditlar ajratishning manbai bo‘lib 
qoladi.
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida Respublikamiz Banklar-
ning kapitali miqdorini oshirib borishga katta e’tibor qaratilmoqda. Birgina 
2009-yil davomida Hukumat dasturi doirasida 6 ta yirik banklarning ustav 
kapitaliga jami 460,5 mlrd so‘mlik mablag‘lar yo‘naltirildi.
Shu jumladan;
1.O‘zsanoatqurilishbankka – 64,5 mlrd so‘m;
2.Mikrokreditbankka – 72,0 mlrd so‘m;
3.Xalq bankiga – 50,0 mlrd so‘m;
4.Agrobankka – 50,0 mlrd so‘m;
5.Asaka bankka – 147,1 mlrd so‘m;
6.Qishloq qurilish bankka – 76,0 mlrd.so‘m.
Banklar kapitali tahlilida asosiy e’tibor kapitalning tarkibi va dinamikasi, 
uning barqarorligi, yetarliligi va samaradorligi masalalariga qaratilmog‘i zarur.
3.2-jadval