Bank faoliyati indd

«A» Bankning aktivlari holati va dinamikasi
(yil boshiga)
№
Ko‘rsatkichlari
O‘tgan yil
Joriy yil
Farqi
O‘zga-
rishi 
%
qoldig‘i 
mln. so‘m
ulushi 
%
qoldig‘i 
mln. so‘m
ulushi 
%
mln. 
so‘m
%
1.
Kassadagi naqd 
pullar va boshqa 
to‘lov hujjatlari 
(10100)
1728
3,89
1560
3,46
–168
–0,43
–9,7
2.
Bankning 
O‘zRMB 
hisobvaraqlari 
(10300)
2037
4,59
2150
4,77
113
0,18
5,5
3.
Bankning boshqa 
banklardagi 
hisobvaraqlariga 
(10500)
593
1,33
593
1,31
0
-0,02
0
4.
Davlat 
obligatsiyalari 
(10700)
55
0,12
55
0,12
0
-0,01
0
5.
Qimmatli qog‘oz-
larga qilingan 
investitsiyalar 
(10800)
342
0,77
320
0,71
–22
–0,06
–6,2
6.
Sotib olingan 
debitorlik qarzlari 
–faktoring (11100)
18
0,04
0
0
-18
-0,04
0
7.
Kreditlar (12100; 
12500; 12600; 
12700; 13100; 
14500; 14900; 
15000; 15100; 
15200; 15300; 
15400; 15500.
28895
65,05
28240
62,62
-655
-2,43
-2,3
8. Lizing (15600)
2021
4,55
2860
6,34
839
1,79
41,5
9.
Asosiy vositalar 
(16500)
5059
11,39
5280
11,71
221
0,32
4,4
10.
Nomoddiy aktivlar 
(16600)
162
0,36
162
0,36
0
-0,01
0
11.
Boshqa aktivlar 
(19900)
3510
7,901
3880
8,603
370
0,70
10,5
JAMI:
44420
100
45100
100
680
0
1,5
2 – Bank faoliyati tahlili

---

18
Bankning aktivlari holatini tahlil qiladigan bo‘lsak, eng likvid sanalgan 
kassadagi naqd pullar yil davomida 1,7 mlr so‘mdan 1,6 mlrd so‘mgacha ka-
maygan, ya’ni yil davomida kassadagi naqd pul qoldig‘i 168 mln so‘mga ka-
maygan. Markaziy bankdagi mablag‘larda esa aksincha o‘sish sur’ati kuzatil-
gan, natijada yil davomida 2,03 mlrd so‘mdan 2.15 mlrd so‘m (yoki 105.55%)
ga oshgan, bu bankning likvidligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bankning boshqa 
banklardagi pul mablag‘lari o‘zgarishsiz qolgan ammo uning aktivlardagi 
tutgan ulushi biroz kamaygan xolos, bundan banklardan pul mablag‘larini 
oldi-sottisi yil davomida yaxshi yo‘lga qo‘yilmaganligini ko‘rish mumkin.
Daromad keltiruvchi aktivlarning faqat lizingdan tashqari barchasi ka-
mayish tendensiyasini qayd qilgan. Jumladan, davlat obligatsiyalari bilan 
savdo hajmi yil davomida o‘zgarishsiz qolgan, demak, yil davomida davlat-
ning budjet mablag‘lari pro
fi
tsit bilan chiqqan hamda bank keyinchalik ham 
foyda olish maqsadida bu aktivlarni sotmagan. Faktoring operatsiyalarini 
tahlilni ko‘radigan bo‘lsak, bank yil boshida 18 mln so‘m miqdorida debi-
torlik qarzlarini sotib olgan, yil davomida bu miqdor o‘smagan, 
fi
krimizcha 
bank xodimlari sotib olingan debitorlik qarzini yil davomida uzishga qiynal-
gan, shuning uchun yil oxiriga kelib bu aktivdan zo‘rg‘a qutilgan va yil oxiri-
ga hech qanday vositachilik mablag‘larisiz yopgan. Kredit operatsiyalari 
bo‘yicha ham shu holat, ya’ni yil davomida kredit hajmi 28.9 mlrd so‘mdan 
28.6 mlrd so‘mga kamaygan, kredit operatsiyalarning kamayishi bankning 
to‘lovga qodirligi hamda likvidlik masalalariga ehtiyotkorlik bilan yondosh-
ganligidan bilish mumkin. Lizing operatsiyalari esa, aksincha yil davomida 
o‘sish sur’atlarini tashkil qilgan. Yil boshida 2 mlrd so‘m miqdorda lizing 
operatsiyalari amalga oshirilgan bo‘lsa, yil oxiriga kelib bu ko‘rsatkich 2.8 
mlrd so‘mni tashkil qildi, ya’ni o‘sish sur’atlari deyarli 1.5 marta yoki 839 
mln so‘m bo‘lgan. Demak, korxona yil davomida daromad keltiruvchi aktiv-
lardan lizing operatsiyalarini risksizroq va ko‘proq daromad olish manbasi 
sifatida ko‘rgan.
Daromad keltirmaydigan hamda likvidlikni ta’minlaydigan aktivlar miq-
dori ham o‘sgan yil boshida asosiy vositalar 5 mlrd so‘m bo‘lib, yil oxiriga 
kelib bu 5.2 mlrd so‘mni tashkil qilgan, o‘sish sur’atlari 105 % yoki 221 mln 
so‘m, bu holni bank yil davomida o‘zining texnologik holatini yaxshilashga 
qaratilgan siyosati natijasi sifatida qarash mumkin.
Umuman olganda bank aktivlari yil boshida 44.4 mlrd so‘m bo‘lib, yil 
oxiriga borib bu 45.1 mlrd so‘mni tashkil qilgani holda 101.5 %ga o‘sgan. 
Bunga salmoqli ta’sir qilgan lizing operatsiyalari (839 mln so‘m), boshqa 
aktivlar (370 mln so‘m), asosiy vositalar (221 mln so‘m) va Markaziy bank-
dan olish kerak bo‘lgan pul mablag‘lari o‘sishini (113 mln so‘m) keltirish 
mumkin. Kassadagi naqd pullar (168 mln so‘m) hamda kredit operatsiyalari 

---

19
(655 mln so‘m)ga kamayishi jami aktivlar miqdorining o‘sishiga salbiy ta’sir 
o‘tkazgan. Eng asosiysi, bank mutloq likvid mablag‘lar hamda eng ko‘p daro-
mad keltiruvchi aktivlarning keskin kamayishi bankni daromadligini pasay-
tirgan, ammo likvidligini saqlab qolishiga harakat qilgan demak, yil davo-
mida bank qandaydir yo‘qotish yoki zararlarni qoplash bilan shug‘ullangan, 
ikkinchi holda esa bank noto‘g‘ri strategiya tanlovi asosida harakat qilgan.
Bank aktivlari miqdorining tarkibi va dinamikasini o‘rgangan holda, ular-
ga ta’sir etuvchi omillar va ularni bartaraf etish chora-tadbirlar belgilanmog‘i 
lozim.
Buning uchun aktivlar daromadliligi nuqtayi nazaridan ham tahlil 
etilmog‘i lozim.