Банк активлари, уларнинг моҳияти ва таркиби

Банк активларининг сифат даражаси
Банк активлари таркибида биринчи даражали ликвидли активлар ҳиссаси қанчалик кўп бўлса, банк ликвидлилиги шунча юқори бўлади. Лекин, шуни ҳам алоҳида белгилаш зарурки, бундай активлар даромад келтирмайди, шунинг учун бундай таркибий активларни ҳар қандай ҳолатда мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаб бўлмайди.
Рисклик даражасига қараб активлар тўрт гуруҳга бўлинади.
1 гуруҳ - рискдан ҳоли бўлган активлар. Буларга: нақд пуллар ва бошқа касса ҳужжатлари, Марказий банкдаги "Ностро", "Востро" счетидаги маблағлар, мажбурий резерв счетидаги маблағлар, хазина векселлари, давлат облигациялари, Марказий банкнинг қимматли қоғозлари ва облигациялари киради.
2 гуруҳ - кичик (минимал) рискли активлар. Буларга: бошқа банкларнинг "Ностро" ва "Востро" корсчетларидаги олиниши лозим бўлган маблағлар, еврооблигациялар, қисқа муддатли биринчи синф таъминланганликка эга бўлган кредитлар ва бошқа ҳужжатлар. Бу активлар бўйича риск даражаси 20% га тенг.
3 гуруҳ - юқори рискли активлар: бошқа банкларга берилган кредитлар, бошқалар учун банк берган гаров ва кафолатлар. Бу активлар бўйича риск 50 % га тенг.
4 гуруҳ - энг юқори даражадаги (максимал) рискли активлар: қимматли қоғозлар сотиш ва сотиб олиш счети, сотиб олинган векселлар, траст ҳужжатлар ва аккредитивлар тратталари бўйича мижозларнинг мажбуриятлари, банкнинг тўланмаган акциялари бўйича мижозларнинг мажбуриятлари, суд жараёнида бўлган кредитлар, аккредитивлар, форвард, сотиш ва сотиб олиш (банк билан ва банклараро) лар киради.
Булар бўйича риск даражаси максимал бўлиб, у 100% га тенг бўлади.
Тижорат банкнинг баланс маълумотлари шуни кўрсатадики, 2002 йил 1 январда банкнинг умумий активлари 60,1 млрд. сўмни ташкил қилди. Шундан 14% (яъни 8,5 млрд. сўмни) рискдан ҳоли бўлган активлар, 68% (41млрд сўм) кам рискли активлар, 1% (0,6 млрд. сўм) эса катта рискли активларни, максимал даражали рискли активлар 17,1% ни ташкил қилади. Рискни инобатга олганда барча активлар 18,8 млрд. сўмни ташкил қилган.