Baliqlarning ko'payish sharoitlari

Yosh baliqchalarning (molod) yashab qolish sharoiti
Hammaga ma’lutnki, baliqlar katta miqdorda uvildiriq qo'yadi. Bun- 
day yuqori darajali serpushtlik embrionlarning haddan tashqari ko'p 
miqdorda nobud bo'lishi bilan bog'liq bo'lib, uvildiriqlar rivojlanmay no­
bud bo'ladi. Boshqalari esa ko'pincha uvildiriq yoki chavaqlik stadiyasida 
nobud bo'ladi. Qo'yilgan uvildiriqlardan biryoshgacha faqat ma’lum foizi
30S

yashab qoladi. Masalan, Volga deltalarida karplarning qo‘yilgan uvildi- 

riqlaridan 2,35 % segoletka yoshigacha yetadi, leshning qo'yilgan liar 
100,000 uvildirig‘idan bor-yo'g'i 16 dan to 45 tagachasi tavoyaga yetadi, 
vobla uvildiriqlaridan esa 5 ta dan 23 tagachasi voyaga yetadi. Sudakning 
liar 500 ming uvildirig'idan 0,1 dan to 9 ta gacha voyaga yetadi. Yuqorida 
nomi ko'rsatilgan baliqlardan eng serpushti sudak — 180 000 dan to 900 
000 gacha uvildiriq qo'yadi, lekin bor-yo‘g‘i 9 % voyaga yetadi.
Ko‘pchilik baliqlar shu jumladan, sudak o'z uvildiriqini qo'ygandan 
keyin nerest joyini tashlab ketadi. Nasi uchun g'amxo'rlik yo'q. Ammo 
ba’zi bir baliq turlari o‘z nasli yoki avlodi uchun g'amxo'rlik qilish in- 
stinktiga ega. Masalan, keta, ship, ilonbaliq, laqqa kabi baliq turlari o'z 
uvildiriq va chavoqlarini himoyalash xususiyatiga ega. Demak, nasi uc­
hun g'amxo'rlik instinkti qanchalik kam shakllangan bo'lsa, shunchalik 
serpushtlik yuqori bo'ladi (qo‘yiladigan uvildiriq soni ko'p bo'ladi).
Baliqlar serpushtligini va ularning yashovchanlik darajasini o'rganish 
baliqchilikda va baliq ovini tashkil qilishda katta ahamivatga ega. Ov- 
lash darajasiga yoki voyaga yetish darajasiga yetib kelgan baliqlar soniga 
ovlash yashovchanligi deb aytiladi. Baliq zaxirasi to'g'risida tushunchaga 
ega bo'lishi uchun ovlash yashovchanlik darajasini bilish kerak. Baliq 
serpushtligi absolyut, nisbiy va ishchi bo'ladi. Baliq gonadasidagi yoki 
yastukidagi uvildiriqlarning umumiy soniga absolyut serpushtligi de- 
yiladi. Bir turga tegishli bo'lgan baliqlarda uvildiriqlar soni baliqning 
yoshiga va og'irligiga bogiiq bo'ladi. Baliqning og'irlik birligiga nis- 
batan to'g'ri keladigan uvildiriqlar soniga nisbiy serpushtlik deyiladi. 
Masalan, baliq og'irligi 1,0 kg bo'lsa, uning umumiy uvildiriqlar soni 
baliq og'irligiga bo'linadi. Sex sharoitida bir ona baliqdan olinadigan 
uvildiriqlar soniga ishchi serpushtlik deyiladi. Karp, zog'ora kabi tur- 
larida o'rtacha ishchi serpushtlik 200 ming, sudakda — 250 ming do- 
nani tashkil qiladi. Absolyut serpushtlik qanchalik katta bo'lsa, ishchi 
serpushtlik ham shunchalik katta bo'ladi. Bu holat nasi beruvchi zotlarni 
tanlashda katta ahamiyatga ega.