Baliqlar ekologiyasi fanidan ma’ruzalar Kirish Baliqlar ekologiyasi fanining mohiyati va rivojlanishi

Baliqlar ekologiyasi fanidan ma’ruzalar

Kirish
Baliqlar ekologiyasi fanining mohiyati va rivojlanishi

Biologiya fani bir qancha fanlar yig’indisidan iborat bo’lib,shulardan morfoligiya- organnizmlarning tuzilishi, sistematika-organizmlarning tabiiy klassifikatsiyasini, fiziologiya-organlarning butun organizmning vazifalarini o’rgansa,ekologiya esa hayotning qiyofasining tasvirini o’rgatishdan iboratdir.
Baliqlar ekologiyasi ixtiologiya fanining bir bo’limi bo’lib, baliqlarning hayoti qiyofasini o’rganishga bag’ishlangan bo’lib, shular jumlasidan populyatsiyadagi ularning dinamik tabiati xulqi xususiyatini , turkar ichida va turlar aro guruhlari, tarqalishi migratsiyasi, sutkalik va fasllik hayotiy maromlari ( bir tekisligi) oziqlanishdagio’zaro munosabati ko’payishi va boshqalarni o’rganadi. Ekologoya baliqlarning sutkalik, fasllik hayotiy davrini abyotik hamda biotik muhitlar bilan o’zaro aloqasini o’rganadi. Tabiiyki har qanda tirik organizmlarning hayot faoliyati ularning struktura tuzilishiga va funksiyasiga bog’liq holatda bo’ladi va doimiy ravishda tashqi mihit bilan mustahkam aloqada bo’ladi
Organizmlarning tashqi muhitlar bilan aloqasini abiotik omilllar bilan aloqada bo’lishi bilan boshlanadi.
Abiotik omillar – tuproq suv suvda erigan kislorod, tuzlar va muaallaq moddalar kiradi Shu jumladan biotik omillarning ta’siriga ozaro aloqador bo’lish zarurdir.Biotik omillar biosenozdagi o’simliklar,hayvonlar va mikroorganizmlarning o’zaro munosabatidir.Biotik aloqalar ikki turga bo’linadi.Ya’ni turlar aro va tur ichida.
Abiotik va biotik omillarning organizmlarga alohida emas,bir butun siistemaday aloqada bo’ladi ya’ni abiotik omillar bilan biotik omillar o’zaro munosabatda bo’lishadi. Organizmlarning muhit bilan munosabati moslashuv xarakteriga ega.Hayvonlarning ,o’simliklarning shu jumladan baliqlarning ko’payishi,rivojlanishi,sturuktura tuzulishi,xulqi,funksiyalari va boshqalari yashash muhitiga moslashuvdan iborat.
Moslashuv-bu turlarning xususiyati bo’lib,yashayotgan muhitida turlarga mos bo’lgan xossalarning saqlanishi,yashashi,avlod qoldirishni ta'minlovchi xususiyatga ega.barcha turlarga xos bo'lgan xususiyatlar va belgilar muhitga moslashuvdan iboratdir.Organizmlarning moslashuvi abiotik va biotik omillarning muhitdagi mavjudligidan iborat.
Baliqlar ekalogiyasi oldida turgan asosiy muammolar-baliqlar podasining soni jihatdan dinamikasi va biomassasini oshirish;migratsiya muammolaridir.Bu muammolar juda katta nazariy ahamiyatga ega.
Birinchi masalada,baliqlarning individual rivojlanish qonuniyatlari,ularning o’sishi,jinsiy munosabati,tuzulishi,tur ichidagi va turlararo munosabatining qonuniyatlarini o’rganish.Bu muammolar asosan baliqlarning tur masalasi bilan bog’liq.Baliqlarning sonini va ular biomassasining oshishi xalq xo’jaligida katta ahamiyatga ega.
Baliqlarning ko’payishida,rivojlanishida,o’sishida,fiziologik-biokimyoviy jarayonlarning yaxshi borishida antropogen omillar muhim ahamiyatga ega.
Insonlar tomonidan suv havzalariga qilinayotgan ta’sirlar,baliqlarning keskin kamayib ketishiga sababchi bo’lmoqda.
Ishlab chiqarishda,qishloq xo’jaligida,o’rmon xo’jaliklarida va boshqa korxonalarda ko’p miqdorda har xil kimyoviy moddalar ishlatiladi,ularning ko’plari keyinchalik suv havzalariga tashlanadi.Oqava suvlar tarkibidagi zaharli moddalar-pestitsidlar,mineral o’g’itlar,qishloq xo’jaligidan chiqadigan oqava suvlar suv havzalariga tushib ikralar va baliqlarga yomon ta’sir qiladi,migratsiya jarayonlarini chegaralaydi,baliqlarda kasalliklarni hosil qiladi va baliq mahsulotlarining sifatini buzadi.Ifloslangan oqova suvlar,suv havzasidagi suvning fizikaviy,fizik-kimyoviy va kimyoviy tarkibini va suvdagi oziqaviy organizmlarning sifati va miqdorining o’zgarishi,biologik muvozanatning buzilishi,o’z-o’zini tozalash jarayoning va suvdagi bir hujayrali organizmlarning-bakteriyalarning,suvo’tilarning hamda soda organizmlarning hayot faoliyatining buzilishiga olib keladi.
Antropogen omillar ta’sirida faqat suv havzalarini har xil organo-mineral va zaharli moddalar bilan ifloslantirishdan tashqari,baliqlarni noqonuniy tutish ayniqsa hovuz baliqchiligida baliqlar uchun ajratilgan ozuqalarning o’z vaqtida berilmasligi hamda baliqlarni ikra(urug’)qo’yish paytida tutish baliqchilik sohasiga katta ziyon yetkazadi.