Baliqchilik asoslari

3.4. Baliqlar skeleti va mushaklari
Zog‘orabaliq skeleti juda ko‘p suyaklardan tuzilgan. Uning
asosini umurtqa pog‘onasi tashkil etadi, u baliqning butun tanasi
bo‘ylab boshidan to dumigacha cho‘zilib boradi. Umurtqa po-
g‘onasi ko‘p umurtqalardan tashkil topgan (zog‘orabaliqda 39—
42 ta umurtqa bor).
Skeleti, asosan, umurtqa pog‘onasini tashkil etadigan baliqlar
va boshqa hayvonlar umurtqali hayvonlar, qolgan barcha hayvon-
lar umurtqasiz hayvonlar deb ataladi.
Zog‘orabaliq rivojlanayotgan vaqtda uvuldirig‘ida (ikrasida)
uning kelgusi umurtqasi o‘rnida xorda hosil bo‘ladi. Keyinchalik
xorda atrofida umurtqalar rivojlanadi.
Voyaga yetgan zog‘orabaliqning umurtqalari orasida xorda-
ning faqat kichikroq tog‘aysimon qoldiqlari saqlanib qoladi. Oq
bakra, bakrabaliqda va ba’zi boshqa baliqlar turida xuddi lan-
setnikdagi singari, xorda ularning butun hayoti davomida saq-
lanib qoladi.
Har bir umurtqa umurtqa tanasidan, ustki va ostki bir juft
umurtqa yoylaridan iborat. Ustki qarama-qarshi yoylar o‘zaro
tutashishi natijasida ular orasida umurtqa nayi hosil bo‘ladi. Bu
nayning ichida orqa miya joylashadi. Gavda bo‘limidagi umurt-
qalarga ikki yon tomonidan qilichsimon qovurg‘alar kelib bi-
rikadi. Dum umurtqalarida qovurg‘alar bo‘lmaydi. Ularning ostki
tomonida uzun qiltanoq suyakchalar joylashgan. Umurtqa po-
g‘onasining oldingi uchi kalla suyagi bilan harakatsiz birikmada
bo‘ladi. Suzgich qanotlarining skeleti suzgichlar yoylari suyak-
laridan iborat.
Zog‘orabaliqda juft qorin suyakchalari skeleti, umurtqani ta-
nasi bilan tutashtirib turadigan kamar skeleti, rivojlanmagan bosh
skeleti, bosh miyani himoya qilib turadigan miya qutisi, og‘iz
bo‘shlig‘ini o‘rab turadigan jag‘lar, jabra ravoqlari va jabra
qopqoqlari suyaklaridan iborat bo‘ladi.
Har bir umurtqa tanadan va yuqoridagi uzun o‘simta bilan
tugallanadigan ustki yoydan iborat bo‘ladi. Ustki yoylar ketma-
ket yig‘ilib, orqa miya joylashgan umurtqa kanalini hosil qiladi.

---

27
Òananing gavda qismida umurtqalarga yon tomondan qo-
vurg‘alar birikadi. Dum bo‘limida qovurg‘alar bo‘lmaydi; unda
joylashgan har bir umurtqa pastki uzun o‘simta bilan tugal-
lanadigan pastki yoyi bo‘ladi.
Old tomondan bosh skeleti — bosh suyak umurtqalari bilan
mahkam birikadi.
Ko‘krak juft suzgich qanotlari yelka kamari suyaklari yorda-
mida umurtqa pog‘onasiga birikadi. Umurtqa bilan juft suzgich
qanotlar skeletini birlashtiradigan suyaklar zog‘orabaliqda yaxshi
rivojlanmagan.
Skelet katta ahamiyatga ega: u mushaklar uchun tayanch va
ichki organlar uchun himoya vazifasini bajaradi.
Mushaklarning qisqarishi va kengayishi natijasida baliqlar-
ning tanasi bukiladi va cho‘ziladi. Bu ularga suvda harakatlanishga
yordam beradi.