Balans likvidligi tahlilini boshlamasdan oldin quyidagi savollarga javob berishimiz zarur

Asosiy ko‘rsatkichlar.

Ma’lumki, moliyaviy mustahkamlik zaxira va xarajatlar, ularni qoplovchi manbalar o‘rtasidagi nisbat bilan aniqlanadi. Bu manbalar uch xil bo‘lishi mumkin.

1. O‘zlik manbalari.

Korxona moddiy mablag‘larni qoplash uchun umumiy o‘z manbalarining bir qismidan foydalanadi. Qolgan qismidan uzoq muddatli aktivlarni qoplash uchun foydalaniladi. Demak, o‘z manbalarini aniqlash uchun korxona umumiy o‘z manbalaridan uzoq muddatli aktivlarning qiymatini ayirib tashlashi lozim.

Birinchi manbaning simvoli ye.

2. O‘zlik manbalari va korxonaning uzoq muddatli majburiyatlari. Demak, o‘z manbalariga korxonaning uzoq muddatli majburiyatlari qo‘shiladi.

Ikkinchi manbaning simvoli ye^st.

3. Manbalarning hammasi, ya’ni o‘z manbalari va korxonaning muddatli majburiyatlari.

Yuqorida ko‘rilgan manbalar, ya’ni ye^s, ye^t va ye^E bilan avval balans shakli bo‘yicha “Zaxiralar va xarajatlar”, 2004 yilda kiritilgan balans shakli bo‘yicha “tovar – moddiy zaxiralar” ya’ni moddiy aylanma mablag‘lar bilan ularni qoplovchi manbalar o‘rtasidagi nisbatga binoan moliyaviy mustahkamlik to‘rt shaklda bo‘lishi mumkin:

1. Mutlaq moliyaviy mustahkamlik;

2. Me’yoriy moliyaviy mustahkamlik;

3. Nome’yoriy moliyaviy mustahkamlik;

4. Inqirozga uchragan moliyaviy holat.

Mutlaq moliyaviy mustahkamlik deb shunday vaziyat tushuniladiki, korxonaning moddiy aylanma mablag‘larga bo‘lgan ehtiyoji o‘zlik mablag‘lar manbalari bilan to‘liq qoplanadi va korxona yana uzoq va qisqa muddatli majburiyatlardan foydalanish imkoniyatiga ega. Demak, korxona o‘z ehtiyojini qoplash bilan birga ortiqcha manbalarga ega, undan ishlab chiqarishni kengaytirish va boshqa ehtiyojlarga foydalanish mumkin. Xulosa: mutlaq moliyaviy mustahkamlik moliyaviy mustahkamlikning eng yuqori darajasi hisoblanadi.

Me’yoriy moliyaviy mustahkamlik shunday vaziyatki, korxonaning moddiy aylanma mablag‘larga bo‘lgan ehtiyojini qoplash uchun o‘z mablag‘lari manbalari yetishmaydi va shu sababli korxona uzoq-qisqa muddatli majburiyatlardan foydalanadi. Demak, korxonaning moddiy aylanma mablag‘larga bo‘lgan ehtiyoji bu manbalar bilan qoplangan, uning ko‘p ortiqcha mablag‘lari bo‘lmasligi mumkin. Lekin korxona me’yoriy ravishda uz faoliyatini davom ettirishi mumkin.

Nome’yoriy moliyaviy mustahkamlikda korxona og‘ir ahvolga tushib qolgan hisoblanadi, korxonaning moddiy aylanma mablag‘larga bo‘lgan ehtiyojini o‘z mablag‘lari manbalari va uzoq muddatli majburiyatlar qoplamaydi, qoplanmagan qismi faqat qisqa muddatga olingan majburiyatlar hisobidan qoplanadi. Bu majburiyatlarni tez fursatda qaytarish lozim. Agar korxona o‘z moliyaviy holatini yaxshilash uchun kerakli tadbirlarni amalga oshirmasa, u moliyaviy inqirozga duchor bo‘lish arafasida bo‘ladi.

Inqirozga uchragan moliyaviy holatda korxonaning zaxira va xarajatlarga bo‘lgan ehtiyoji butun mavjud manbalardan foydalanilsa ham to‘liq qoplanmaydi.

Yuqorida ko‘rsatilgan moliyaviy mustahkamlikning shakllari har xil moliyaviy vaziyatlarda bo‘lishi mumkin. Har bir shakl uch vaziyatga ega.Bu vaziyatlarni aniqlash uchun moliyaviy mustahkamlik shakllari bo‘yicha yuqorida keltirilgan manbalar “tovar – moddiy zaxiralar” – TMZ bilan taqqoslanadi.

Endi shu vaziyatlarning shakllanishini ko‘rib chiqamiz.