Bakterial oksidlash va sulfidli minerallar tanlab eritish mexanizmi Reja: 1

MIKROORGANIZMLAR TOMONIDAN UGLERODLI
BIRIKMALARNING O`ZGARTIRILISHI

Mikroorganizmlar biologik muhim elementlar, shular qatorida uglerod va kislorodning tabiatda aylanishida katta rol uynaydi.

Uglerodning tabiatda aylanishiga doir 2 jarayon farqlanadi. Unda uglerod va kislorod o`zlashtirilishi (yutilishi) amalga oshadi:
1) fotosintezda CO<sub>2</sub> ni o`zlashtiriladi;
2) organik moddalardan mineralizatsiyalangan SO₂ ajralib chiqadi.
Birinchi jarayonni oliy o`simliklar tsianobakteriyalar, vodorod bakteriyalari amalga oshiradi; Ular SO<sub>2</sub> ni qaytarib organik moddalar holiga o`tkazadi.
Ikkinchi jarayonda mikroorganizmlar yordamida kislorod yutish va uni qaytarish yuli amalga oshiriladi.
Havoda 0,03% SO₂ bor. Bu mikdorning doimiyligi fotosintez va mineralizatsiya orasidagi muvozanatning saqlanishi bilan ta`minlanadi. Agar mineralizatsiya jarayonida SO<sub>2</sub> paydo bo`lib turmaganda u 20 yildayoq tamom bo`lgan bo`lar edi.
Tabiatda esa, organik moddalarning doimo mineralizatsiyalanishi amalga oshib turadi va ulardan hosil bo`lgan mahsulotlar esa boshqa sintezlanish jarayonlarida sarflanadi.
Organik moddalarning anaerob va aerob ravishda mikroorganizmlar yordamida o`zgartirilib turilishini kuyida ko`rib chiqamiz.
Spirtli bijg`ish. Spirtli bijg`ish jarayoni davomida mikroorganizmlar uglevodlarni (geksozani) etil sirtiga aylantiradi.


С₆Н₁₂O₆ → 2СН₃СН₂OН+ 2СО₂+ 235 104 J

Spirtli bijg`ish jarayonida ishtirok etadigan achitqi zamburug`lari fakultativ anaeroblardir. Azot manbai sifatida ular aminokislotalar, peptonlar va ammoniyli tuzlardan foydalanadi. Achitqilar hap xil vitaminlarni sintez qilishi ham mumkin. Fiziologik aktiv moddalar mavjud sharoitda yaxshi rivojlanadi. Rivojlanish uchun temperatura 4 — 35°S oraligida, rN esa biroz kislotali bo`lgani ma`kul.

Achitqilar "ostki", "ustki" achitqilarga shartli ravishda ajraladi. "Ostki" achitqilar 4—10°S da yaxshi rivojlanadi.
Spirtli bijg`ish jarayonida ajraladigan energiya miqdori nafas olishdagiga nisbatan 24 — 25 marta kam bo`ladi.

С₆Н₁₂O₆ → 2СН₃СН₂OН+ 2СО₂+116 kJ

С₆Н₁₂O₆ → 6СO₂ + 6Н₂O + 2810 kJ

Achitqilar uchun aerob sharoit zarur bo`lsa, ular yordamida vino, spirt, pivo olish uchun anaerob sharoit zarur. Odatda kislorod yetarli bulmagan sharoitda achitqilar bijg`ish jarayonini olib boradi. Agar kislorod miqdori oshirilsa, bijg`ishdan tashqari, nafas olish jarayoni ham boradi. Buni aerob va anaerob sharoitda S<sub>2</sub>N<sub>5</sub>ON va SO<sub>2</sub> ning nisbatidan ko`rish mumkin. Aeratsiya yaxshi bo`lganda, spirt miqdori 30% dan kam bo`ladi. Spirtli bijg`ishda 15% spirt to`plangandan so`ng, bijg`ish tuxtaydi, chunki etanol achitqi hujayralarni zaharlaydi.

A.N. Lebedev (1911) achitqilarni termostatda 25-30°S da ustirgandan keyin, 2 soat suv bilan yuvib, achitqi shirasidan fermentlar ajratib olgan.
Rus olimlaridan L.A. Ivanov, S.P. Kostichev, A.N. Lebedevlar spirtli bijg`ish jarayoni ko`p bosqich li jarayon bo`lib, glyukoza molekulasi gidrolitik parchalanish reaktsiyalari natijasida pirozum kislotaga aylanadi, bu reaktsiyalar anaerob sharoitda boradi. Keyin nafas olish bilan bijg`ish jarayonlari bir — biridan ajralib, turlicha yul bilan ketadi. Buni S.P. Kostichev ishlarida ko`rish mumkin.
Spirtli bijg`ish jarayoni oziq — ovqat sanoatda muhim ahamiyatga ega. Spirtli bijg`ish uchun turli mahsulotlardan foydalanish mumkin.
1. Tarkibida kraxmal bo`lgan mahsulotlar (bugdoy, arpa, javdar, makkajuxori, kartoshka). .
2. Tarkibida shakar bo`lgan mahsulotlar (lavlagi, shakar— qamish),
3. Yog`och kipikga НСI va H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> bilan ishlov beriladi, kipik shakarga aylanadi, keyin bu mahsulotga nitrat, fosfat tuzlari va vino achitqilari qo`shiladi. 1m3 kipikdan 158 l metil spirt olinadi.
4. Hozirgi vaqtda spirt sintetik yul bilan etilen gazidan olinmokda:

C₂Н₄ + Н₂O → СН3СН₂OН

etilen etil spirti

Spirtli bijg`ish jarayonining mohiyatn shundan iboratki, bunda hosil bo`lgan energiya ATF da to`planadi va zarur bo`lganda hujayra undan foydalanadi. Sut—kislotali bijg`ish. Sut kislotali bijg`ish jarayoni tabiatda keng tarqalgan Bu jarayonning tirik organizmlar vositasida borishini bnrinchi bo`lib (1860) Lui Paster

aniqlagan. Sut kislotali bijg`ish jarayonida shakarlar (geksoza): sut shaqari (laktoza), maltoza, saharoza va boshqalar anaerob sharoitda bijgiydi va muhitda sut kislota hosil bo`ladi: