Bakterial kasalliklarning asosiy belgilari. Gulli parazitlarning asosiy

---

MAVZU:
BAKTERIAL KASALLIKLARNING ASOSIY 
BELGILARI. GULLI PARAZITLARNING ASOSIY 
GURUHLARI 
Topshiriq va mashg‘ulot o‘tish tartibi: 
Bakteriyalar qo‘zg‘atadigan 
kasalliklarni tashqi belgilari bilan tanishish. Talabalar bakteriyalarni sof 
kulturasi va gerbariylarni mikroskopda ko‘rib, rasmlarni daftarlariga 
chizadilar. 
Bakteriyalarning umumiy tavsifi
. Bakteriyalar bir xujayrali 
xlorofilsiz organizmlardir. Bakteriyalar juda yupka qobiq bilan o‘ralgan 
protoplazmadan iboratdir. Ularning o‘lchami 0.06-0.3 dan 3.5 
mikrongacha bo‘lishi mumkin. Bakteriyalar ko‘pincha sharsimon, 
tayoqchasimon shaklga ega bo‘ladi. Deyarli xamma bakteriyalar 
xivchinga ega bo‘lib, bu xivchinlar xujayraning bir yoki ikki uchiga, 
ayrim xollarda esa butun xujayra bo‘ylab joylashgandir. Xivchinlar 
yordamida bakteriyalar xarakatlanadi. Xivchinga ega bo‘lmagan 
bakteriyalar xarakatlanmaydi. Fitopatogen bakteriyalarda bir qator 
fermentlar: proteaza, amilaza, protopektinaza va boshqalar bor. Mavjud 
fermentlarning yuqori darajali faolligi tufayli bakteriyalar o‘simlik 
ichiga kirib, xujayra devorlarini emiradi, xujayrani nobud bo‘lishi tufayli 
patologik jarayon kuzatiladi, bu esa kasallikni turli xil ko‘rinishlarda 
namoyon bo‘ladi. 
Bakteriyalar o‘simlik ichiga turli yoriqlar, qirilgan joy va boshka 
mexanik shikastlangan qismidan hamda tabiiy tirqishlar ustida, 
chechevichka orqali kiradi. 
O‘simlarda bakteriyalar qo‘zg‘atadigan kasalliklarni parenximali 
va parenximali-o‘tkazuvchi to‘qima kasalliklarga bo‘lish mumkin. 
Parenximali kasalliklar
tufayli parenxima to‘qimalari zararlanadi. 
Bunda kasallik dog‘lanish, chirish va shishlarni hosil bo‘lishi bilan 
namoyon bo‘ladi. 
Dog‘lanish.
Kasallikni bu turi zararlangan o‘simlik a’zolarida 
noaniq shaklli yoki burchakli dog‘larni hosil bo‘lishi bilan tavsiflanadi. 

---

Bakteriyalar uchun xos bo‘lgan dog‘lar zamburug‘larnikidan farq qilib, 
ularning sirtida g‘ubor yoki qora nuqtalar kuzatilmaydi. Bundan tashqari 
dog‘larni hosil bo‘lish davrida ular yog‘simon ko‘rinishda bo‘ladi. Misol 
qilib, 1) g‘o‘zani gommozini; 2) bodring bakteriozini; 3) tamakini 
bakteriya keltiradigan kasalligini olishimiz mumkin. 
Chirish.
O‘simlikning ozuqa moddasiga boy bo‘lgan a’zolari -
piyozboshi, tuganak, ildizmeva va boshqa qismlarida bakteriyalar 
chirishni yuzaga keltiradi. Bunda avval xujayra oralig‘idagi modda 
keyinchalik xujayra po‘sti emiriladi. Zararlangan o‘simlik a’zosi oldin 
yumshaydi, so‘ngra yoqimsiz hid chiqarib xo‘l chirish yuzaga keladi. 
Bunga misol qilib kartoshkaning xo‘l chirish kasalligini olish mumkin. 
1 
2
1-g‘o‘za gommozi;2-kartoshkaning xo‘l chirishi