Bajaruvchi: Umirbaev Azizbek

Nikoh-oila munosabatlari

• Manu qonunlaridagi me’yorlar oilaviy munosabatlarni mustahkamlashga ham qaratilgan. Ota xotini va farzandlari ustidan to‘la hukmron bo‘lgan. Nikoh mulkiy bitim hisoblangan

• Nikoh va oila munosabatlari

• Erkaklar 24 yoshdan ayollar 8 yoshdan nikohga kirishi mumkinligi belgilangan

• Uning natijasida xotin sotib olingan va erning mulkiga aylangan. .

• Ayollar mustaqil bo‘lishga layoqatli emas, deb qaralgan. Ayollar o‘z erlarini yomon bo‘lsa ham xudo deb hisoblashi qattiq talab qilingan. Er bir nechta xotin olishi va ajrashishi mumkin bo‘lgan. Ayollarga esa bu taqiqlangan.

• Meros barcha o‘g‘illar o‘rtasida teng taqsimlangan. Qizlar merosdan chetlashtirilgan, aka-ukalar o‘z ulushlaridan ¼ qismini ularga sep-sidirg‘a sifatida ajratishi lozim bo‘lgan. Vasiyat bo‘yicha me’yorlar belgilanmagan.

• Qadimgi hind jinoyat huquqida ibtidoiy jamoa tuzumiga xos ordaliya, jamoaviy javobgarlik saqlangan. Talion prinsipi qo‘llanilmagan. Jinoyatlar subyektiv tomoni, ijtimoiy xavfliligi va takroriy sodir etilishiga qarab turlarga ajratilgan. Jinoyatlar orasida davlatga, shaxsga, mulkka va oilaga qarshi jinoyatlarga alohida e’tibor berilib, ularga og‘ir jazo tayinlangan.

• Davlatga qarshi jinoyatlarga – o‘z mamlakatini yoki qishlog‘ini qattiq ovoz chiqarib so‘kkanlik uchun eng yuqori jarima belgilangan. Manu qonunlari shaxsga qarshi har qanday zo‘rlikni qoralagan. Quyi varnadagi shaxs yuqori varna vakilining sog‘lig‘iga ziyon yetkazsa, shu a’zosi kastratsiya qilingan. O‘lim kelib chiqsa, u ham qatl etilgan.

• Manu qonunlarida mulkiy jinoyatlarga katta o‘rin ajratilgan. Unda o‘g‘rilikka alohida e’tibor berilgan. Mulkni yashirincha egallash, oshkora (talonchilik) va zo‘rlik yo‘li bilan egallash (bosqinchilik)dan aniq ajratilgan. O‘g‘rilikni ko‘rib bu haqda xabar bermagan shaxs ham javobgarlikka tortilgan.

• Huquq manbalarida sud ishlarini yuritish haqida batafsil bayon etilgan. Fuqarolik va jinoyat ishlari bir xil tartibda yuritilgan. Sud ma’muriyatdan ajratilmagan. Sud ishlari tomonlarning arizasi asosida qo‘zg‘atilgan. Manu qonunlarida da’volarning 18 ta turi ko‘rsatilgan. Tergov sud majlisidagina amalga oshirilgan. Protsessual huquqda alohida hollarda, tomonlarning roziligi bilan muhim dalillar bo‘lmaganda va guvohlar bo‘lmasa, ordaliyadan foydalanilgan. Uning 5 ta sinash usuli tarozi, olov, suv, zahar va qasam ichish bilan amalga oshirilgan. Sudda ashyoviy dalillarga ham e’tibor berilgan. Adolatli podsho o‘g‘rilangan narsani topmay turib o‘g‘rini qatl etmasligi Manu qonunlarining IX bobi 270-moddasida ta’kidlangan.

• THANK YOU