Bajardi: sharofqulova aziza aziz qizi qabul qildi: xudoyberdiyev ural bakiyevich toshkent

birinchidan, muloqotda har  bir o`quvchiga alohida  

---

e`tibor  va dilkashlik, sinf  jamoasi  

bilan  umumiy  muloqot  jarayonini  soddalashtiradi,   

o`qituvchining  erkin  pedagogik  

faoliyati uchun zamin tayyorlaydi, ziddiyatli vaziyatlarni  

oson hal qiladi;  

ikkinchidan, har bir o`quvchi  bilan o`zaro  

 munosabatni erkin  muloqot asosida tashkil  

qilish,  ularning  yosh  xususiyatlariga  monand  

 pedagogik  va  psixologik  muloqot  

uslublarini  tanlash,  uning  ruhiyatini  bilishga,  ichki  

 dunyosiga  ―kirib  borish‖ga  yo`l ochadi;  

uchinchidan,  pedagogik  muloqotda  o`qituvchining  ma`naviy-

axloqiy  normalari muvaffaqiyatlar  kaliti  bo`lib,  ta`lim-

tarbiya  samaradorligini  oshiradi,  muloqotning  

barcha  bosqichlarida  o`qituvchining  o`z  faoliyatidan  qoniqish  hissini

  xotirjamligini ta`minlaydi.  

O`qituvchining  o`quvchilar  bilan  muloqot  madaniyati  individual  

 uslublarini shakllantirish metodikasi quyidagi bosqichlarni  

o`z ichiga oladi:  

1. O`quvchilar  bilan  muloqot qilish  madaniyatining  individual shaxsi

y xususiyatlarini  

o`rganishi.  O`quvchilar  shaxsiy  xususiyatlarini  mustaqil  tahlil  qilish,

  har  tomonlama  

tavsif berish, o`qituvchining muloqotni to`g`ri tashkil etishi asosida 

amalga oshadi.  

2. Shaxsiy muloqotda ro`y beradigan kamchiliklarni aniqlash va darhol 

ularga barham  

berish  choralarini  izlab  topish:  muloqotda  qo`pollik,  mensimaslik   

va  boshqa  salbiy  

holatlarni yengish.  

 3.  O`qituvchi  o`zi  uchun  muloqot  madaniyatining  qulay  bo`lgan   

uslublarini  ishlab  

chiqishga  doir  faoliyatni  ishlab  chiqishi  va  o`z-

o`zini  kuzatish  bilan  yutuq  va  

kamchiliklarni taqqoslash.  

4.  O`zining  muloqot  madaniyati  uslublariga  muvofiq  keluvchi   

---

milliy  an`ana  va  

ma`naviyatimizga xos jihatlardan unumli foydalanish.  

 5.  Muloqot  madaniyatida  pedagogik  faoliyat  qonuniyatlaridan  

 chetga  chiqmaslik,  bu  

uslubni mustahkamlash (pedagogik amaliyot va malaka 

oshirish jarayonida).  

Pedagogik  faoliyatni  endigina  boshlayotgan  yosh  o`qituvchilar  o`z  

kasbiy  

mahoratlarini oshirish maqsadida  o`quvchilar bilan muloqot  

madaniyatini shakllantirish  ustida  muntazam  ish  olib  borishlari  zarur 

 

Ta`lim-tarbiyaviy  jarayonni  

tashkil etishda pedagogik  muloqot  madaniyati o`qituvchi  va  

o`quvchilarning  bevosita  

o`zaro munosabatini ma`lum bir maqsad sari hamjihatlikka  

yo`naltiruvchi kuchdir. Bu  

o`rinda o`qituvchi quyidagi vaziyatlarni e`tiborga olishni 

alohida ta`kidlash lozim:  

-  o`qituvchining  ilk  tarbiyaviy  faoliyatidan  boshlab  muloqot  madani

yatiga  rioya  

qilishi,  bu  jarayonda  o`qituvchi  va  o`quvchilar  jamoasi  bilan  har   

kungi  muomalani  

vaziyatga  qarab  rejalashtirishi,  har  bir  harakat,  so`z  ohangiga   

e`tibor,  an`anaviy  

muloqotning eng yaxshi xususiyatlarini o`zlashtirishi;  

-  muloqot  asosida  sinf  jamoasidagi  turli  vaziyatlarni  qayd  etish, 

  o`quvchilar  hatti- 

harakatining  oldingi  holati  bilan,  tarbiyaviy  faoliyatdan  keyingi  

 holatini  qiyoslab  

chiqib baho berish;  

-  o`z  muloqot  uslubi  natijalarini  tanqidiy  nuqtai  nazardan  tahlil   

qilib,  kamchiliklarni  

uzluksiz  bartaraf  etib  borish.  Zarur  so`z,  ovozdagi  

 yoqimli  ohang,  hulq-atvorni  

vujudga 

keltirish

;  

- pedagogik muloqot madaniyatining samarali  

---

kechishi uchun uning shart- sharoitlarini  

bilib  olishning  o`zi  kifoya  qilmaydi,  o`quvchilar  bilan  o`zaro   

muomalaning  ―ustozshogird 

an`analariga  xos  boshlanishi  va  o`zaro fikr almashish asosida  muhim

 vazifalarni hal qilish bilan muomala ob`ektining diqqatini 

o`ziga jalb qilish;  

-  muloqot  ob`ekti,  ya`ni o`quvchining  diqqatini o`ziga jalb qilish   

deganda  nimani  

anglash  kerak? Buning  ma`nosi  o`qituvchi  o`zining   

xushmuomalaligi, madaniyati,  

go`zal  xulqi,  muloqotda o`quvchilar  qalbiga  yo`l  topa  olishi  bilan   

o`z  mahoratini namoyish  qilib,  muloqot  madaniyatining tashkiliy sha

kllariga ijtimoiy-  psixologik negizni  asos  qilib  olishidir. 

 

III.Xulosa 

 

Muloqot  psixologiyasining  predmeti  —  muloqot  madaniyati,  muloqot 

texnikasi,  muloqot  etikasini  o'rganishdan  iborat.  Muloqot  faqat 

insonlarga  xos  bo'lgan  jarayondir.  Kishilarda  faoliyat  jarayonida  bir-

birlari  bilan  muloqotda  bo'lish  ehtiyoji  tug'iladi.  O'zaro  muloqot  esa, 

tabiiyki,  kishilik  jamiyati  vujudga  kelishining  eng  asosiy  unsuri 

hisoblanadi.  Psixologiya  lug'atida  muloqot  tushunchasiga  ikki  xil  ta’rif 

beriladi:  1.  Muloqot  —  hamkorlikdagi  faoliyat  ehtiyoji  bilan 

taqozolangan aloqa o'matish va uni rivojlantirish jarayoni; 2. Muloqot — 

belgilar  tizimi  orqali  subyektlaming  o'zaro  ta’sirlashuvi.  Muloqot  — 

odamlar  o'rtasida  birgalikdagi  faoliyat  ehtiyojlaridan  kelib  chiqadigan 

bog'lanishlar  rivojlanishining  ko'p  qirrali  jarayonidir.  Muloqot 

(munosabat)  birgalikda  faoliyat  ko'rsatuvchilar  o'rtasida  axborot 

ayirboshlashni  o'z  ichiga  oladi.  Bunda  munosabatning  kommunikativ 

(o'zaro  aloqaga  doir)  jihati  hisobga  olinadi.  Muloqot  tushunchasini 

kommunikatsiyadan  farqlash  kerak.  Kommunikatsiya  —  tirik  va  o'lik 

tabiatdagi tizimlar o'rtasida axborot almashinuvini anglatadi. Hayvonlar 

o'rtasidagi signallar almashinuvi, insonning texnik vositalar bilan aloqa 

qilishi — bulaming barchasi kommunikatsiya. Muloqot esa faqat insonlar 

o'rtasidagina  amalga  oshirilishi  mumkin.  Inson  bolasi  aynan  boshqalar 

---

bilan  muloqotda  va  munosabatda  bo'lish  jarayonida  shaxsga  aylanib 

boradi, ijtimoiy tajriba va madaniyatni egallab boradi. Muloqot ijtimoiy 

faollikning  ontogenezda  (individual  rivojlanish  yo'li)  paydo  bo'ladigan 

birinchi  turidir.  Faoliyat  davomida  insonlar  o'rtasida  yangi-yangi 

munosabatlar va aloqalar shakllanadi. Demak, faoliyat va muloqot o'zaro 

chambarchas  bog'liqdir.  Kishilar  munosabatga  kirishishda  awalo  tilga 

murojaat  qiladilar.  Muloqotning  yana  bir  jihati  munosabatga 

kirishuvchilarning o'zaro birgalikdagi harakati  — nutq jarayonida faqat 

so'zlar bilan emas, balki harakatlar bilan ham muloqot yuritishdan iborat. 

Munosabatning keyingi jihati muloqotga kirishuvchilarning bir-birlarini 

idrok eta olishlaridir. Masalan, biz bir kishi bilan muloqotga kirishishdan 

awal uni hurmat qilib yoki mensimasdan munosabatda bo'lamiz. Demak, 

muloqot  jarayonida  kommunikativ  (axborot  uzatish),  interaktiv  (o'zaro 

birgalikda  harakat  qilish)  va  perseptiv  (o'zaro  birgalikda)  idrok  etish 

amalga  oshiriladi.  www.ziyouz.com  kutubxonasi  Har  bir  kishining  o'z 

«Men«i  atrofdagilar  bilan  bo'ladigan  muloqot  jarayonida  shakllanadi. 

Shaxsning hayot yo'llari awal oilada, bog'cha, maktab, institut, ishxona, 

keksalar  orasida,  ya’ni  guruh  va  jamoalarda  rivojlanadi.  Muloqotga 

bo'lgan  ehtiyojimiz  qondirilmasa,  ongimiz  ham  rivojlanmaydi.  Kimlar 

bilandir  bo'lgan muloqotdan  qoniqish  hosil  qilamiz,  ayrim  hollarda  esa 

qoniqmaslikni his qilamiz. Pedagogik muloqot bu — muloqot turlaridan 

biri bo'lib, pedagogik faoliyatda muhim o'rin tutadi.