Bajardi: J. Abdirasulov tekshirdi: K. Ablaqulov

Ma’lumotlarning relyatsion modeli birinchi bor 1970 yilda Ye.F.Kodd tomonidan taklif qilingan bo’lib, u ma’lumotlarni tavsiflash va tasvirlashning amaliy dasturlaridan bog’liq bo’lmasligini ta’minlash masalasini hal qilishga xizmat qiladi.Ma’lumotlarning relyatsion modeli asosida «munosabat» tushunchasi yotib, u inglizcha relation so’zidan olingan. Ba’zi bir qoidalarga amal qilgan holda munosabatlarni ikki o’lchovli jadval ko’rinishda tasvirlash mumkin. Chunki jadval har qanday odamga tushunarli va qulaydir. Real dunyo ob’ektlari haqidagi ma’lumotlarini EHM xotirasida saqlash va ular orasidagi aloqalarni modellashtirish uchun munosabatlar (jadval) to’plamidan foydalanish mumkinligini Ye.F.Kodd isbotlab berdi. Munosabat ustunlari atributlar (maydonlar) deb ataladi va ularga nomlar beriladi. Munosabat atributlarining nomlaridan iborat tuzilgan ro’yxatga munosabatlar sxemasi deyiladi.

Normal forma - bu ma'lumotlarning relyatsion modelidagi munosabatlar xususiyati bo’lib, uni ortiqcha nuqtai nazaridan tavsiflaydi, potentsial ravishda tanlashning mantiqiy noto'g'ri natijalariga yoki ma'lumotlarning o'zgarishiga olib keladi. Normal forma - bu munosabatlar qondirishi kerak bo'lgan talablar to'plami. Sodda qilib aytganda: Normal forma bu ma'lumotlar bazasining holati. Tabiatda modda to'rt holatda bo'lishi mumkin: suyuq, qattiq, gazsimon va plazma shaklida. Relyatsion ma'lumotlar bazalari to'qqizta holatda bo'lishi mumkin. Munosabatlar - bu ma'lumotlarning relyatsion modelining asosiy tushunchasi. Shu sababli model relyatsion deb nomlanadi. Taxminan aytganda, munosabatlar- bu jadvaldir. Normallashtirish - ma'lumotlar bazasi munosabatlarini normal shaklga o'tkazish jarayoni. Normallashtirish ma'lumotlar bazasi tuzilishida mantiqiy ortiqchalikni minimal ta'minlaydigan shaklga keltirish uchun mo'ljallangan va ma'lumotlar bazasining ishlashini kamaytirish yoki yoki jismoniy hajmini oshirish uchun mo'ljallanmagan. Denormalizatsiya - bu normalizatsiya jarayoniniga teskari jarayon. Bu ko'pincha ma'lumotlar bazasidan ma'lumotlarni o'qish jarayonini tezlashtirish uchun ishlatiladi.