Baho va bahoning shakllanishi : kasb-hunar kollejlari uchun o'quv qollanma


 .1 . Baho shakllanishining asosiy uslublari



Download 2,05 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/41
Sana30.03.2022
Hajmi2,05 Mb.
#519367
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   41
Bog'liq
Baho va bahoning shakillanishi J.B. Babayeva 2006

3 .1 . Baho shakllanishining asosiy uslublari
B ozorlarda b ar bir tovarning o ‘z bahosi b o ‘ladi, lekin 
b a r bir korxona (firma) mustaqil ravishda sotiladigan tovariga 
o ‘zi b a h o belgilashi m u m k in . Agar raqo batchilar k o ‘p b o ‘lsa, 
korxona bozordagi bahoni hisobga olgan holda bahoni belgilaydi. 
Tovarning xususiyati, firm a-sotuvchining mavqeyi va moliya- 
viy qudratiga qarab baholarni shakllantirishda turli uslublardan 
fo y d a la n ila d i. B a h o la rn i h iso b la sh u slu b la rin i ta n la s h d a
tovarning yangilik darajasi, sifati, tovarning yaroqlilik sikli 
darajasi kabilar t a ’sir qiladi. M in im al belgilanadigan b a h o
m a h su lotning tannarxi bilan, m aksim al belgilanishi m u m k in
b o ‘lgan b a h o b u y u m n in g noyobliligi bilan aniqlanadi. R aq o- 
batdo sh tovarlar va toMdiruvchi tovarlarga o d a td a o lrtacha 
d a ra ja d a g i b a h o la r b e lg ila n ad i. B a h o la rn i sh a k lla n tirish
uslublarini tanlashda ichki cheklashlar (sarflar va foyda) ham da 
tashqi cheklashlarni (xarid qobiliyati, raqobatchi tovarlarning 
baholari va boshq.) h a m hisobga olish lozim.
B aholarni shakllantirish uslublari asosan u c h ta g uruh da 
o ‘z aksini topadi: xarajat, b o z o r va e k o n o m e trik uslublari. 
Iqtisodiy islohotlar davrida baholarn i shakllantirishda asosan 
q u y id a g i p a r a m e t r u s lu b la r id a n f o y d a la n ila d i: o T t a c h a
solishtirm a kattalik uslubi, balli b a h o uslubi, korrelatsion- 
regression tahlil.
0 ‘rtacha solishtirma kattalik usluhida
ishlab c h iq arish
sarflari va bozordagi holat solishtiriladi. B unda firm aning 
qudratiga qarab ishlab chiqarish sarflarini hisobga olgan holda 
m ahsulotni sotish hajmi rejasi aniqlanadi. Ishlab chiqarish
27


sarflari va bozordagi holatni taqqoslagan ho ld a m ahsulot va 
tovarlarga b a h o belgilarmdi.
Balli baho usluhida
ekspert baholash asosida bu yu m n in g
aham iyatli param etrlariga qarab, iste’m o lch ilar u c h u n h ar 
bir p aram etrga m a ’lu m ball beriladi. В un d a y balli baholash 
buy u m n in g texnik-iqtisodiy darajasini bah olab be rad i. Balli 
baholash uslubi parfy um eriya-k osm etika buyu m lari, vino, 
pishloq, mol y o g i va boshqalarda q ollaniladi, b unda tovarning 
tashqi ko'rinishi, ishning sifatliligini baholash ju d a muhim dir.
Korrelatsion-regression tahlil uslubidan
m a h su lo t te x n ik - 
iqtisodiy p a ra m etrlarin in g o bzgarishiga qarab b a h o n i a n iq - 
lashda foydalaniladi. Natija va omil o'rtasidagi son bogliqligi 
regressiv tahlil uslubi y o rd a m id a a n iq la n a d i. B u n d a turli 
regressiya tengliklari kelib chiqadi. Bu regressiya tengligidan 
firm a yangi m o d e ld a g i m a h su lo tig a d astlabki «taxm iniy» 
b a h o n i belgilaydi. Tabiiyki, b elgilangan b a h o n in g yuqoriligi 
firm a rejalashtirgan sotish hajm i d a n past b o l i s h i m u m k in . 
Bunday hollarda firma bahoni birm un ch a pasaytirishga majbur 
b o l a d i .
Baholar d o im o o ‘zgarib turadigan kategoriya sifatida amal 
qiladi, bu n d ay o^zgarib turish b a h o n in g asosiy xususiyatidir. 
B aholar talab va taklif bilan bog‘liq holda harakat qiladi, 
chu nk i b a h o lar talab va taklifni b o g lo v c h i vositadir. Talab va 
taklif nisbatlari h ar d o im o ‘zgarib turishi bilan xarakterlanadi, 
bu b o z o rd a baholarning oshishiga yoki pasayib ketishiga olib 
keladi. B ahoning darajasi o ‘z o ‘rnida tovarning xaridorgirligi 
va bozordagi o ‘m ig a bog‘liq b o l a d i 1.
Bozordagi holatga qarab b a h o lar o ‘zgarib turadi. Bozor 
xaridorni t o l o v qobiliyati bilan t a ’m inlaydi va quyidagilarga 
b o g l i q b o ‘ladi:
— tovar bahosi;

Alimov R. va boshq.
Marketingni boshqarish. Darslik. - Т.: «Adolat», 2000. 327-b.
28


— tovar vositachisi bahosi;
— q o ‘sh im c h a tovar bahosi;
— s h a r t- s h a r o i tla r tengligi, sotib o lin ish i, a g a r to v a r 
bahosi yuqori b o klsa, unga talab kamayadi.
Erkin b o z o rn in g asosiy xususiyati s h u n d a k i, a n iq bir 
h a jm d a g i m a h su lo t taklifi talabg a ten g la sh ish g a intiladi. 
B aholarni shakllantirish uslublarini qoMlashda talab va taklif 
nisbati h a m baholarning o ‘zgarib turishiga olib keladi.

Download 2,05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   41




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish