Бағдарламасы негізінде оқытуды көздейді. Оқулықтың жазылуында

пайдалану методтары 
Бастауыш сыныптарда оқушылар ауызша есептеу білімін 
қалыптастыру қазіргі заман оқыту методикасына жаңа технологияларды 
енгізу басты мәселе етіп қойылған. Негізінен математика оқулықтарымызда, 
әсіресе, жүздің ішінде, мыңның ішінде арифметикалық амалдарды 
орындаудың процесі оқушылардың пікірлеу қабілетін өстіретін, 
шығармашылық қабілеттін анықтайтын, қосындыны көбейтіндіге өту 
ережесі, көбейтінді, бөлінді ұғымдары, олардың компоненттерінің 
арасындағы қатынастарды толық меңгеруді талап етеді. Бұл жоғары 
сыныптың математика пәнінен алатын білімді нығайтудың негізі болсын. 
Бастауыш сыныптарда ең тиімді тәсілмен есептеу мәселесі арифметикалық 
амалдарды орындаудың тірегі болып саналады. Оқытушы оқулықтағы 
материалдармен шектеліп қалмай, шығармашылық тұрғыдан пікірлейтін 
материалдармен сабақты байыту мақсатқа сай болмақ. Мысалы, 10, 100, 
1000 ішінде көбейтудің түрлі көріністерін пайдалану оқушылардың 
қызығуын арттырады. 
68х5= (34x2)x5=34x (2x5)=34x10=340 
68x50=(34x2)x50=34x (2x50)=34x100=3400 
Қосудың дистирбутивтік заңдылығына орай: 
17x50=(16+1)x50=16x50+1x50=800+50=850 
Сандарды бөлу техникасына орай:
135:5=(135x2):(5x2)=270:10=27 
2250:50=4500:100=45 
Оқушылардың назарын аудару тиіс, яғни ауызша және жазбаша 
көбейту қарапайым әдет болып қалуын оқытушы бақылауы керек. 
24x25=(6x4)x25=6x(4x25)=6x100=600 
Мұнда мүмкіндігінше қысқа жағдай таңдауға ұмтылу қажет: 
24x25=(24:4)x(25x4)=6x100=600 
Көбейтудің жақшалардан пайдалану жағдайлары өте қызықты: 
37x25=(36+1)x25=36x25+25x1=900+25 
35x25=(36-1)x25=36x25-1x25=900-25=875 
38x25=(36+2)x25=36x25+2x25=900+50=950 
25-ке көбейтудің ауызша тәсілін 24 және 26-ға көбейтуді
(25-1) және (25+1) өрнекпен ауыстыру мақсатқа сай болмақ (бұл 
бөлшек, үлес ұғымын өткенде қажет болады). 
Мысалы: 36x26=36(25+1)=36x25+36x1=900+36=936 
36x24=36(25-1)=36x25-36x1=900-36=864 

---

152 
Ал 25-ке бөлу болса, 5-ке бөлудің ережесі тәрізді орындалады. 
Жоғарыдағы есептеулерге кері есептерді орындаумен нығайтамыз. Бөлінді 
2-ге, 4-ке екі реттен көбейту болған жағдай үшін таңбаларды нөлдермен 
толықтыру қағидаларына негізделеді: 
222:25=(225x2)x2=225x4=900 
Егер 9, 99 және 999-ға көбейту керек болса, ондай жағдайда ең тиімді 
тәсілмен есептеу қағидасына орай (10-1), (100-1), (1000-1) көріністерінде 
дистербутивтік заңдылыққа орай: 
678x9=678x(10-1)=6780-678=6102 
577x99=577 x (100-1)=57700-577=57123 
34x999=34 x (1000-1)=34000-34=33966 
2-сыныпта (14x15) көбейту ережесі. 
14x15=14 x (10+5)=14 x 10+14x5=140+70=210 
Мұны есептегенде асықпай орындау қажет, өйткені 
14x15=14x10+14x5=(14+7)x10=21x10=210 көрінісінде есептеуді орындауды 
ұмытпау керек. 
Егер 23х15 болса 
23х15=(22+1)x15=22x15+1x15=330+15=345 
Сондай-ақ, 14 және 16-ға көбейтуді (15+1)және (15-1) өрнекке 
ауыстыру мүмкін. 
66x14=66x(15-1)=66x15-15-66=990-66=924 
62x16=62(15+1)=62x15+15x1=930+62=992 
61x69=6(6+1)x100+1x9=4200+9=4209 
243x247=24x25x100+3x7=60000+21=60021 
Мұндай тәсілдердегі есептеулерді орындауды арифметикалық 
амалдарды орындауда есептеулерін нығайтады. 
Есептеу біліктілік пен дағдыларды қалыптастыру технологиясына 
негіз болады.