Badiiy adabiyot va dialektizm munosabati Tayyorladi: Otaboyeva Dildora

Badiiy adabiyot va dialektizm munosabati

Tayyorladi: Otaboyeva Dildora

Reja:

• Badiiy adabiyotda dialektizmning turlari.
• Badiiy adabiyotda dialektizmlarning qo`llanilish o`rni.
• Badiiy adabiyotdagi dialektizmlarning vazifalari.

Tayanch so`zlar:

Badiiy adabiyotda dialektizmning turlari.

Badiiy adabiyotda shevaga oid fonetik, morfologik va leksik

xususiyatlarning aks etishi dilektizm deyiladi.

Bunda shevadagi qaysi yarusning aks ettirilishiga qarab dialektizmlar ham fonetik dialektizm, morfologik dialektizm va leksik dialektizm turlariga ega.

Fonetik dialektizm badiiy asarda muayyan shevaga oid fonetik

• Fonetik dialektizm badiiy asarda muayyan shevaga oid fonetik

xususiyatlarning aks etishidir. Masalan, o`n akki/ikki (Margʻilon),

galdi/keldi (Xorazm).

• Morfologik dialektizm badiiy asarda shevaga xos morfologik

elementlarning qoʻllanishidir. Masalan, Sharta - shu yerda” Qora ko'zlar”, Dom(juda) gech galdengiz (“Xorazm”).

• Leksik dialektizm shevaga oid so`zlarning badiiy asarlarda

qoʻllanishidir. Masalan, darpanmanla( Xorazm”) - bezovtalanmanglar, pesak(paxsa, Turkiston)

Badiiy adabiyot tili xalq (millat) tili boyliklarining qayta ishlangan

Badiiy adabiyot tili xalq (millat) tili boyliklarining qayta ishlangan

ko`rinishidir. Shu jarayonda badiiy soʻz ustalarining voqea yoki qahramon sarguzashtlari oʻtadigan shevaga murojaat qilishlari e'tirof etilgan.

Adabiyotda mahalliy kolorit degan tushuncha bor. Bu esa adiblarga

mahalliy kechinmalarni ifodalashda sheva xususiyatlaridan keng foydalanishga imkoniyat yaratadi.

Badiiy adabiyotda dialektizmlarning qo`llanilish o`rni.

Badiiy adabiyotda adib dialektizmlardan ikki o`rinda foydalanadi,

ya'ni dialogik nutqda qahramonning muayyan sheva vakili ekanligini koʻrsatish, mahalliy koloritni berish maqsadida hamda adabiy tilda sinonimi boʻlmagan soʻzlarni majburan qo`llaydi.

Shuni ta'kidlash lozimki, dialektlar adabiy tilning boyishi uchun tabiiy manbalardan biri boʻlib qoladi.

Dialektizmlarning adabiy tilga singib ketish jarayoni dastlab qiyin kechadi, lekin badiiy adabiyotning ta'sirchan kuchi orqali bir asarda qoʻllangan dialektizm keyingi asarlarga oʻtadi va shu tariqa umumxalq mulkiga aylanadi va adabiy tilda o`zlashib ketishi mumkin.

Dialektizmlarning adabiy tilga singib ketish jarayoni dastlab qiyin kechadi, lekin badiiy adabiyotning ta'sirchan kuchi orqali bir asarda qoʻllangan dialektizm keyingi asarlarga oʻtadi va shu tariqa umumxalq mulkiga aylanadi va adabiy tilda o`zlashib ketishi mumkin.

Badiiy adabiyotdagi dialektizmlarning vazifalari.

So'zning tashqi yoki ichki shakli (fonetika, grammatika,

semasiologiya) elementlaridan birini o'z predmeti

sifatida ajratib turadigan tilshunoslik bo'limlaridan farqli

o'laroq, dialektologiya taniqli, jug'rofiy sobit birlikning

fonetik va semantik hamda grammatik xususiyatlarini

inobatga olgan holda o'z tadqiqotlarini sintetik ravishda

quradi.

Dialektologiya o'rganiladigan badiiy nutq uslubi bilan bog'liq til vositalari badiiy asar tilining bir qismi sifatida dialektizmni o'z ichiga oladi. Og'zaki nutqdan olingan dialektizmlar yozuvchning ixtiyorida bo'lganida, u ularni badiiy matn tilida o'zaro bog'lash bilan har bir dialekt so'zni ishning umumiy g'oyasiga bo'ysundiradi va bu to'g'ridan-to'g'ri emas, balki hikoya qilish usullari orqali amalga oshiriladi.

Dialektologiya o'rganiladigan badiiy nutq uslubi bilan bog'liq til vositalari badiiy asar tilining bir qismi sifatida dialektizmni o'z ichiga oladi. Og'zaki nutqdan olingan dialektizmlar yozuvchning ixtiyorida bo'lganida, u ularni badiiy matn tilida o'zaro bog'lash bilan har bir dialekt so'zni ishning umumiy g'oyasiga bo'ysundiradi va bu to'g'ridan-to'g'ri emas, balki hikoya qilish usullari orqali amalga oshiriladi.

Dialekt so`zlar umumiy adabiy tilga kirmaydi. Biroq, nutqiy so`zlashuvlar orqali ular adabiy tilga kirishi mumkin.

Dialekt so`zlar umumiy adabiy tilga kirmaydi. Biroq, nutqiy so`zlashuvlar orqali ular adabiy tilga kirishi mumkin.

Dialektizmlarni adabiy ijodga joriy etishning ijtimoiy asoslari qadimgi hind dramasi qoidalarida aniqroq tilga olingan bo'lib, u muayyan dialektdan foydalanishni dramadagi aktyorning ijtimoiy mavqei bilan bog'laydi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati:

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati:

E’tiboringiz uchun rahmat

E’tiboringiz uchun rahmat