Babayeva d. R

paxtazor,  paxta  terish  mashinasi,  zangori  kema,  bunker,  j o ‘yak,

241

---

egat

 

kabi  scfzlarni bilib oladilar.  Qishloq maktabgacha ta’lim muas- 

sasalaridagi bolalar esa suratlar yordamida  shahar hayoti bilan tani- 

shadilar va bekat, shohko‘cha,  chorraha, haykal, yodgorliklar, sve- 

tofor

 

kabi  so‘zlar va  ularning ma’nosini bilib  oladilar.  Shuningdek, 

suratlardan bolalami sayohatda, sayrda kuzatganlari yuzasidan olgan 

bilimlarini  aniqlash  va  mustahkamlash  maqsadida  foydalaniladi. 

Bolalar  hayotda  ko‘rgan,  ularga  tanish  bolgan  buyumlar,  narsa  va 

hodisalami suratda ko‘rib, tez bilib oladilar va tushunadilar, bevosita 

kuzatish  vaqtida aniqlay  olmagan,  ko‘rish  imkoni  bo‘lmagan  belgi- 

lami,  qismlami  bilib  oladilar.  Masalan,  uy  hayvonlarini,  qushlami, 

transport vositalarini va boshqalami kuzatganda ko‘p narsalar bolalar 

uchun  noaniq  bo‘ladi.  Aytaylik,  bolalar  maqsadli  sayrga  chiqqanla- 

rida tovuqlami kuzatadilar.  Mana shu kuzatishda bolalar xo‘rozning 

baqbaqasini,  tojini  yoki  oyoqlaridagi  panjalarini,  panjalaridagi  tir- 

noqlarini  sezmay  qolishlari  mumkin.  Suratda  esa  bu aniq  tasvirlan- 

gan  bo‘lib,  bolalar  xo‘rozning  tashqi  tuzilishini  tasvirlashganda  bu 

ularning diqqat markazida turadi va pat, toj, baqbaqa, panjalari

 

kabi 

so‘zlar bilar.  lug‘atlari yanada boyiydi.  Suratda tasvirlangan  narsani 

to‘g‘ri tushunish fikrlash mas’uli bo‘lib hisoblanadi. Bolalar surat yu­

zasidan yuri :gan fikrlarini, hosil qilgan tushunchalarini, taassurotlari- 

n tso ‘z vositisida boshqalarga bildiradilar. Suratda tasvirlangan narsa 

va buyumlarni, hodisalaming nomlarini, ularning belgilarini, sifat va 

xossalarini  >o‘z bilan ifodalaydilar, sayr va sayohatda ko‘rgan narsa- 

lari bilan taqqoslaydilar, suratdagi tasvirlar haqida gapirib beradilar.

«Suratlar  ko‘rsatish  va  ularning  mazmunini  gapirib  berish  tar­

biyachining  bolalarga  yaqinlashuvida  eng  yaxshi  vositadir»,  -  deb 

ko‘rgazmali  ishni  yuqori  baholaydi  K.D.Ushinskiy.  Suratlami 

ko'zdan  kechirish  va  u  haqda  suhbat  mashg‘ulotlari  har  oyda  bir 

marta  rejalashtiriladi.  Maktabgacha  ta’lim  yoshidagi  bolalar  uchun 

mashg‘ulotlarda  foydalaniladigan  suratlar  maxsus  nashr  etiladi. 

Y.G.Baturinaning  «Biz  o‘ynayapmiz»,  «Avtobusda  ketyapmiz»,  «Uy 

quryapmiz»  « 0 ‘rtog‘imizga  ko‘maklashyapmiz»,  «Koptokni  qutqar- 

yapmiz»,  «Chana uchyapmiz»  suratlari,  O.I.Solovyovaning  «Bizning 

Tanya»,  «Tanyaning  kabutarlari»,  «Kimning  qayiqchasi?»,  «Yozda» 

suratlari,  S.A. Veretennikovaning «Uy hayvonlari», «Mushuk bolalari

242

---

bilan»,  «Quyonlar»,  «Echki  bolalari  bilan»,  «Ot  toychog‘i  bilan», 

«Qo‘ylar  qo‘zichoqlari  bilan»,  «Tovuqlar»  suratlari  shular jumlasiga 

kiradi.  Ushbu  suratlar bo‘yicha mashg‘ulotda bolalar likopcha,  kosa,