Babayeva d. R

temp,  ritmika,  diksiya.

Bolalarni  to‘g‘ri  talaffuzga  o‘rgatishning  mazmuni  va  mo­

hiyati.  Tarbiyachi  u  yoki  bu  tovush  tarkibida  turli  nutq  organlari: 

lablar, tishlar va til ishtirok etayotganini ko‘rsatadi hamda tushuntirib 

beradi.  Bolalaming tovushlami  ifoda etishda nutq organlari holatini 

ko‘rib  olishlari  ulaming  to‘g‘ri  talaffuzni  o‘zlashtirib  olishlarida 

yordam beradi. Bu boradagi ish tajribasi shuni ko‘rsatmoqdaki, ushbu 

yo‘nalishdagi  mashqlar ijobiy natijalarga olib keladi. Amaliyotda bu 

metodik usultar ko‘pincha birgalikda qo‘llaniladi va ular doimo  bir- 

birini to‘ldiradilar.

«I»  qattiq  tovushining  to‘g‘ri  talaffuzini  shakllantirish. 

Tarbiyachi  tovush  artikulatsiyasini  namoyish  etadi  va  bolalarga 

tilning talaffuz chog‘idagi holatini  ko‘rishni taklif qiladi.  So‘ngra 

u  tovushni  bir  necha  bor  talaffuz  qiladi,  keyin  esa  bolalar  uni 

takrorlaydilar.  Agar  bolalar  so‘zlardagi  tovushni  to‘g‘ri  talaffuz 

eta olsalar, yangi gaplarga va to ‘rt qatorli kichik-kichik she’rlarni 

yod  olishga  o‘tish  mumkin.  Ravon  nutqni  rivojlantirish  asosida 

turli  aloqa vositalaridan  (so‘zlar,  gaplar,  matn  qismlari  o‘rtasida) 

foydalanish, turli toifadagi matnlar -  tasvirlash, bayon qilish, mu- 

lohaza yuritish tuzilmasi haqidagi tasavvurlami  shakllantirish qo- 

biliyatini о‘rgatish yotadi.

199

---

Tovush. Ayrim tarbiyachi pedagoglarda tovush tabiatdan beriladi 

(xudo bergan)  deyishadi.  Maxsus tovush yillar davomida o‘zgarishi, 

aynishi  mumkin.  Shuning uchun doim mashq qilib  uni rivojlantirib 

turish lozim bo‘ladi.