Babayeva d. R

Kerakli jihozlar:

• «О» tovushi bor suratlar, kubik: bir tomoniga labning ochiq holati 

rasmi yopishtirilgan, boshqa tomonlariga unli harflar yopishtirilgan.

• Mashg‘ulotning borishi:

Tarbiyachi  bolalaming  tovushlar  haqidagi  bilimini  aniqlash  va 

mustahkamlash uchun savollar beradi. 

' 

1

Tovushlami nima qilamiz?

(tovushlami talaffuz qilamiz va eshitamiz)

Tarbiyachi bolalar javoblarini  umumlashtiradi:  nutq  tovushiari

2  xil  bo‘ladi:  unli  tovushlar  va  undosh  tovushlar,  tovushlami  ay- 

tamiz, eshitamiz.

Bugun biz «О» unli tovushi bilan tanishamiz.

«О» tovushini talaffuz etganimizda quyidagi holat yuz beradi:

Lablar aylana shaklida (dumaloqlangan) va bir oz oldinga chiqadi, 

tishlar dumaloqlangan lablar bilan berkiladi,  til  ildizi bir oz yuqori- 

ga  ko‘tariladi,  yumshoq  tanglay  tomoqning  orqa  devoriga  siqilgan 

bo‘lib,  burun  yo‘llarini  yopib  turadi,  havo  oqimi  og‘iz  bo‘shlig‘i 

orqali o‘tib ketadi, tovush boylamlari bog‘langan bo‘lib, tebranadi va 

tovush hosil bo‘ladi.

Unli tovushlar to‘siqqa uchramaydi, cho‘ziq aytiladi. Unli tovushni 

biz  qizil  rangda  belgilaymiz  (qizil  kvadrat  shaklni  ko‘rsatiladi).  Ku- 

biklaming  (tarbiyachi kubikni ko‘rsatadi) bir tomoniga labning ochiq

206

---

holati rasmi yopishtirilib belgilanadi. Siz kubiklami o‘ynayotganingizda 

bilingki,  kubikning  bir  tomoniga  labning  ochiq  holati  rasmi  yo­

pishtirilib,  qolgan  tomonlarda  harflar  ko‘rsatilgan  bo‘lsa,  demak,  bu 

kubikdagi harflar unli harflar bo‘ladi.  Mana qarang, kubikning bir to­

moniga labning ochiq holati rasmi yopishtirilib, boshqa tomonida «О» 

harfi yopishtirilgan. Demak, «О» harfi unli tovush ekanligini bildiradi.

Xattaxta tagligiga uy hayvonlari rasmi terib qo‘yiladi (qo‘y, echki, 

sigir, buzoq, ot) va quyidagicha suhbat orqali ot so‘zi ajratib olinadi.

-   Uy hayvonlari nomini ayting.

(qo‘y, echki, sigir, ot)

Ular nima uchun uy hayvonlari deyiladi?

(chunki ulami uyda odamlar boqadi, parvarishlaydi)

Shu  hayvonlaming  qaysi  biri  nomida  «О»  tovushi  bor?  Aytib 

ko‘rib aniqlang-chi? (tarbiyachi o‘zi aytib yordam beradi: o-o-o t.)

(Ot so‘zida «О» tovushi bor).

-   «О» tovushini talaffuz qilib, uning qanday tovush ekanini aniqlang.

(o-o-o - о unli tovush ekar.)

-   Qayerdan bildingiz? 

!