B. V. Yusupov "Tibet" O’zdavnashr Toshkent -1954

1 Mavzu tarixshunosligi: adabiyotlarning qiyosiy tahlili.
2 Mavzu dorasidagi tarixiy shaxslar portretiga chizgilar.
3 XX asrning birinchi yarmida Sharqiy Turkiston, Tibet va Afg’oniston xalqlarining ijtimoiy-siyosiy hayoti.
4 Sharqiy Turkiston, Tibetda sovet davlatining o’rnatilishi
5 Sharqiy Turkiston, Tibet va Afg’oniston xalqlarining istiqlol uchun kurashi
6 Xulosa.
XX asrning birinchi yarmida Sharqiy Turkiston, Tibet va Afg‘oniston xalqlarining ijtimoiy-siyosiy hayoti
B.V.Yusupov “Tibet” O’zdavnashr Toshkent -1954
Mazkur asar Tibet xalqlari, ularning qisqacha tarixi,urf odatlari,xo’jaligi, Tibet tabiati va geografiyasi haqida ma’lumot beradi.
B. A.Litviniskiy “Sharqiy Turkiston va O’rta Osiyo (tarix, madaniyat, aloqalar)”
1984-yil.
Mazkur asar Sharqiy Turkiston va O’rta Osiyo tarixiga bag’ishlangan bo’ilib,unda bu jarayonlarning siyosiy iqtisodiy,ijtimoiy jarayonlari ochib berilgan.
“Afg’oniston” O’zbekiston SSR davlat nashriyoti,
Toshkent -1959 yil
M.G.Pikulin ning ushbu kitobi tarixiy ocherk bo’lib, unda Afg’oniston tarixi, geogarafik o’rni, iqtisodi, ijtimoiy-siyosiy ahvoli, davlat boshqaruvi va tuzumi, shuningdek tarixiy taraqqiyot bosqichlari yoritib berilgan.
Muhammad Nodirshoh (1883-1933-yillar)
Pushtunlardan bo’lib, sardorning o’g’li, general bo’lgan. 1917-yilda armiyada guruh komandiri, 1920-1924-yillarda Omonullaxonning harbiy vaziri bo’lgan.
Keyin Fransiyada yashab, 1929-yil fevralda qaytib kelgan hamda Bachai Saqoga qarshi kurashgan.
1929-yil 15-oktabrdan 1933-yil 8-noyabrgacha Afg’oniston shohi bo’’lgan. 1933-yil 8-noyabrda Omonullaxon tarafdori bo’lgan Abdul Halekom tomonidan o’ldirilgan.
Hoji Niyoz 1889 –yil Kumulning Taarat qishlog’ida tug’ilgan. Turfandagi “Ostona” madrasasida o’qigan.Makkaga borgandan so’ng, Hoji Niyoz mahalliy zodagonlar va Xitoy hukmronligiga qarshi kurashgan. 1933-yil 12-noyabrda Turkiston Islom respublikasi birinchi prezidenti lavozimini egallaydi.1941-yil Urumchida vafot etadi.
Shen Shitsay
(1897-1970) Gubernator
Ozodlik kurashi boshlanib ketib, Shen Shitsay hukumatiga qari norozilik namoyishlari o’tkazildi. Milliy-ozodlik kurashiga qarshi yordam berish maqsadida SSSR hukumati Xitoy hukumati tarafidan Sharqiy turkistonga qo’shin joylashtirdi.Chunki SSSRning bu hududga nisbatan manfaatlari bor edi. Chunki SSSRning bu hududga nisbatan manfaatlari bor edi.Milliy ozodlik kurashi bu hududda uzoq vaqt davom etdi.
Omonullaxon Amir Habibulloxonning uchinchi o’g’li, Qobul shahrining sardori bo’lgan. 1919-yil 27-fevraldan 1926-yil 7-iyungacha amir, 1926-yil 7-iyundan 1929-yil 14-yanvargacha Afg’oniston shohi bo’lgan.
Qo’zgólon natijasida avval Qandahorga, u yerdan esa Italiyaga o’tib ketadi. Shvetsariyaning Tsyurixe shahrida vafot etadi.
Gilzaiylar
Durroniylar
Barakzaylar
XVII asr Ikkinchi choragidan boshlab Afg’oniston Boburiylar sulolasi hukmronlik qilayotgan Hindiston tarkibiga kirar edi. Hirot va Qandahor Eron Safaviylari tarkibida bo’lgan.
Sharqiy Turkiston gerbi
Sharqiy Turkiston Islom republikasi bayrog’I (Kekbayroq)- 1933-yil 12-noyabrda qabul qilingan. Muallifi –Sobit Abdulbaki.
Tibet muxtor rayoni,Tibet (xitoycha Sitszan)
Xitoyning janubiy-g’arbiy qismidagi ma’muriy birlik,
Tibet tog’ligida. Maydoni 1,2 mln. km2.
Aholisi 2,52 mln. kishi (1998-yil ma’lumotlariga ko’ra).
Ma’muriy markazi — Lxasa shahri.
Tibet
Aholisining aksari qismini tibetlar, shuningdek, ularga yaqin syan, nu, dulun, abor, lishmi, dafla xalqlari tashkil etadi. Tibetbirma guruhlari tilida soʻzlashadi; buddizmlamaizm diniga eʼtiqod qiladi. Asosan, qishloqlarda yashaydi, shahar kam. Xoʻjaligi. Iktisodiyotiningetakchi tarmogʻi — qishloq xoʻjaligi
Uning yalpi mahsulotining 60% dan ortigʻini dehqonchilik beradi. Dare vodiylari va togʻlarning yon bagʻirlarida arpa, suli, noʻxat, grechixa, jan.sharqida bugʻdoy va sholi yetishtiriladi. Sabzavot ekinlari ekiladi, mevachilik bilan shugʻullaniladi. Yaylov chorvachiligi rivojlangan, qoʻy, echki, yilqi, eshak, dehqonchilik rnlarida qoramol, choʻchqa boqiladi. Chorvachilikning asosiy mahsuloti — qoʻy juni va koʻnteri.

• 1949- yil 4-noyabrda hukumat, monastir vakillaridan tuzilgan Buyuk majlisda Tibetni rasmiy ravishda mustaqil deb e’lon qildi.

• XXR hukumati 1950-yil 20-yanvarda Tibet masalasi bo’yicha bayonot e’lon qildi, unga ko’ra Lxasa muzokaralar uchun o’z vakillarini Pekinga jo’natishi ko’zda tutilgan.

• 1950-yil oktabrda Xitoy qo’shinlari Tibetning markaziy rayonlariga qarab yurish boshladi. Tibet hukumati Xitoy taklifini qabul etib, u b/n shartnoma imzoladi.

1951-yil 23-mayda Xitoy xalq hukumati bilan "Tibetni tinch yo’l bilan ozod etish masalalari to’g’risida shartnoma" imzolandi.
Shartnomaga ko’ra, Tibetga Xitoy tarkibidagi milliy muxtoriyat huquqi berilishi ko’zda tutildi. 1950 yillarning 2 yarmida vaziyat keskinlashdi.
Lxasada 1959-yil martda isyon ko’tarildi. XIV dalaylama Hindistonga o’tib ketdi. 1965 –yilda Tibet muxtor rayoni tuzildi.
Xulosa
Xulosa qiladigan bo’lsak, Sharqiy Turkiston Avg’oniston va Tibetda XX asr boshlarida siyosiy vaziyat og’ir bo’lib , ularda ham o’zaro ichki kurashlar hokimiyat uchun talashlar bo’lgan va oxir oqibat o’z musraqilliklariga erishganlar.
Raxmat!!!
Uchun
E’tiboringiz