B. T. Toshmuhamedov

Quyosh energiyasi. 
Quyosh — Quyosh sistemasining markaziy 
va eng massiv jism idir. Uning massasi Yer massasidan 330000 
marta katta va ham m a planetalarning um um iy massasidan 750 
niarta ortiq, hajmi b o ‘yicha esa Yerdan 1300000 m arotaba katta. 
Quyosh kuchli manba b o ‘lib, u elektromagnit to ‘lqinlari spektri- 
ning hamm a diapazonida nurlanadi. Bundan tashqari nurlanish 
Quyosh sistemasidagi ham m a jism larni yoritib ularni qizdiradi, 
planetalar atmosferalarning fizik holatiga ta ’sir ko‘rsatadi. Yerdagi 
hayot uchun zarur b o ‘lgan yorug‘lik va bizga eng yaqin yulduz 
b o ‘lib, boshqa y u ld u z la rd an farqli o ‘laroq, un in g d iskini 
ko‘rishimiz mumkin.
Yer atmosferasidan tashqarida Quyosh nurlariga o ‘ralgan 1 
m2 sirtga Quyoshning 1,36 kvt yorug‘lik energiyasi to ‘g‘ri keladi. 
Bu sonning radiusi Yerdan Quyoshgacha bo ‘lgan masofaga teng 
shar sirti yuziga ko ‘paytirib, Quyoshning to ‘la nurlanish quw ati
4-1023 kvt.ga teng ekanini topamiz. Quyosh yuzasidagi harorat 
6000°C, bu energiyaning taxm inan 1/2000.000.000 qism igina 
Yerga etib keladi.
Quyosh m oddasining o ‘rtacha zichligi — 1400 kg /m 3. Bu 
qiymat suvning zichligi bilan o ‘lchovdosh va yer sirti yaqinidagi 
havoning zichligidan ming marta katta. Gaz qonunlariga muvofiq 
bosim haroratiga va zichlikka bog‘liq, ya’ni proporsional.

---

1. Ichki markaziy soha (yadro) — bosim harorati yadro reaksi- 
yalarining borishini ta ’minlaydigan zona bu markazdan to 1/3 
masofaga cho‘ziladi.
2. Nur zonasi — bu sohada energiya, tashqariga qatlam dan- 
qatlamga elektromagnit energiya kvantlarining ketma-ket yutilish 
va nurlanish natijasida uzatiladi.
3. Konvektiv zona — nur zonasining tashqi qismidan to 
Quyoshning ko‘rinmas chegarasigacha bo ‘lgan zona. Bu Yerda 
Quyoshning ko'rinm as chegarasiga yaqinlashgan sari harorat tez 
pasaya boshlaydi, natijada moddaning aralashuvi boshlanadi.
4. Atmosfera, konvektiv zonadan keyin birlashib Quyosh 
gardishining ko‘rinmas chegarasidan juda uzoqlarga cho‘ziladi. 
Atmosferaning quyi qatlami yupqa gaz bilan qoplangan va uni 
biz Quyoshning sirti deb qabul qilamiz.