B. T. Toshmuhamedov

Y o‘l-y o ‘l tekstura 
— qatlam lar yuzasi deyarli parallel yoki 
to 'lq in sim o n buriladi va asta-sekin yo‘qolib ketadi. K o 'p in ch a 
cho'kindi jinslarning qat-qatligi va boshqa tuzilish xususiyati kichik 
jins bo'laklarida yaxshi ko'rinm ay bir butun qatlam da yaqqol ko'zga 
tashlanib turadi. Bularni makrotekstura deb yuritiladi.
K o 'pchilik ch o 'k in d i jinslarning eng m uhim belgisi bo'lgan 
q atlam lilik shu teksturaga kiradi. 
Q atlam ianish 
(qatlam lilik). 
C h o'k indi jinslar dengiz va chuchuk suv havzalarida yoki quruqlik 
ustida hosil bo'lgan qatlam langan jinslardan iboratdir. Bunday 
sharoitda hosil bo'ladigan qatlam langan jinslarning m ineral tarkibi 
ham , donachalam ing kattaligi ham o'zgaradi. M ineral tarkibining 
o'zgarishi esa jins rangining o'zgarishiga sabab bo'ladi.
Agarda ch o 'k in d ilar tinch sharoitda to 'p lan sa, to 'g 'ri yoki 
gorizontal qatlam ianish hosil bo'ladi.
Bu esa to'plan gan m aterialning tarkibi anch a katta m aydonda 
o'zgarganligini ko'rsatadi. Agarda cho'kindi havo yoki suv oqim lari 
orasida cho'ksa, qiyshiq yoki kesib o'tuvchi to'rsim on qatlamianish 
vujudga keladi.
Qazilma jimjimasi 
(to'lqin izi). Kam suvli joylarda to 'plan gan
ch o 'k in d ilar sham ol ta ’sirida qiyshiq qatlam lanishdan tashqari 
g'alati to'lqin izlarini — jim jim alarni hosil qiladi. C ho'qqilari yassi- 
sim m etrik bo'lm agan shamol jim jim asi, sham ol yuzaga o'xshagan, 
lekin am plitudasi kattaroq 1:4 dan 1:10 gacha bo'ladigan oqim izi 
jim jim asi sim m etrik va o 'tk ir uchi bilan farq qiladigan to 'lq in izi 
bordir.
Jim jim aning tabiatini to 'g 'ri tasvirlash uning qanday sharoitda 
paydo bo'lganini aniqlashda q o 'l keladi. Shuning uchu n jim jim ani 
tasvirlash vaqtida uning rasm ini solish yoki suratga olish lozim 
bo'ladi.
Q urish y oriq lari. 
B a’z an gilli jin s la r u stid a g i suv yoki 
nam likning qurishi natijasida darzlar paydo bo'ladi. U lar bo'ylab 
k o 'p burchakli gil payraxalari vujudga keladi. U lar ayniqsa yom g'ir
300

---

yoqqan vaqtda suv halqob b o 'lib turgan joylarda ko'zga tashlanib 
tu rad i, shuningdek, qad im d an hosil b o 'lg an gil qatlam larida ham
kuzatiladi. Bunday vaqtlarda ular boshqa jinslar bilan to 'lib turadi.