Б. Т. Тошмухамедов ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Солиштирма оғирлиги - минералларни аниқлашда катта аҳамиятга эга бўлган белгтдир. Минерал­ларнинг солиштирма оғирлиги 1 дан кичик қийматдан (табиий газлар, суюқ битум) 2,3 оралиғида ўзгаради. Мен­делеев даврий жадвалида жойлашган енгил металларнинг табиий оксидлари ва тузларининг солиштирма оғирлиги 1 дан 3,5 гачадир.
Минералнинг солиштирма оғирлиги гидростатик тарозида ва бошқа асбоблар ёрдамида аниқланади. Уни амалда тезгина тахминан аниқлаш учун минерал қўлда салмоқлаб кўрилади ва солиштирма оғирлиги жиҳатидан енгил (2,5 гача), ўртача (4 гача) ва оғир (4 дан юқори) эканлиги топилади.




Расм 15. Калцит.


Минералларнинг магнитли хусусияти


Магнитлик хусусиятига эга бўлган минераллар сони жуда оз. Парамагнитлик хусусияти кучсиз бўлган мине­ралларни (масалан, олтингугуртли пирротин) магнит ўзига осонликча тортади. Жумладан, фақат магнитдан иборат минераллар ҳам бор, яъни улар ферромагнитли бўлиб темир қириндилари, мих ва бошқа темир буюмларни ўзига тортади. Масалан, магнетит, никелли темир, ферроплатинанинг баъзи турлари ана шундай хусусиятга эга. Шунингдек, магнитдан қочувчи (соф туғма висмут) диамагнит м инераллар ҳам бор. Минералнинг магнитлик хусусияти эркин айланадиган магнит стрелкаси ёрдамида текширилади.
Расм 16. Магнетит


Минералларнинг мўртлиги, пачоқланиши ва қайиш-қоқлиги. Минералларнинг мўртлиги - сиртига босим таъсирида пичоқ учида чизгандаги уқаланиш ва майдаланиш ху­сусияти. Баъзи минераллар пачоқланиш (деформацияланиш) хусусиятига эга. Бу ҳодиса соф (туғма) металларда кузатилади.
Минералларнинг қайишқоқлиги (моддаларнинг ташқи деформацияси) - куч таъсирида ўз шаклини ўзгартириши ва қолганидан кейин, яна асл ҳолига қайтиб келиши хусусиятидир.
Минералларнинг бошқа хусусиятлари. Минераллар иссиклик ва электр ўтказувчанлик, пироэлектрик ва пъезоэлектрик хусусиятга эга. Шунингдек, эрувчанлик, алангада ўзига хос ранг бериб ёниши, мазаси, ҳиди, кукунлари (тальк, ярозит) ни ёғдек қўлга юқиши ва бошқа хусусиятлари ҳам бор.