Б. Т. Тошмухамедов ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Архей эраси - бу эрада Ерда ҳам ҳайвон организмлари ҳам, ўсимлик организмлари ҳам бўлмаган.
Протерозой эраси- бу эрада ноаниқ қолдиқлар ва бевосита бел­гилар буйича бошлан-ғич организмлар яшаган бўлиши мумкин.
Палеозой эраси - унда ҳозиргилардан жуда кам фарқ қиладиган, лекин анча юқори тузилган ўсимлик ва ҳайвонлар бўлган.
Мезозой эраси - унда мукаммал тузилган ўсимлик ва ҳайвонлар бўлган.
Кайнозой эраси - бу эрада ўсимлик ва ҳайвонлар ҳозиргиларга борган сари ўхшаб боради.
Архей, протерозой эралари тўлиқ ўрганилмаганлиги учун биз па­леозой эрасидан бошлаб даврларни ўрганамиз. Бу эра олти даврдан иборат: 1.Кембрий, 2.Ордовик, 3.Силур, 4.Девон, 5.Тошкўмир ва 6. Перм.
Мезозой эрасида даврлар учга бўлинган: 1.Триас, 2.Юра, 3.Бўр.
Кайнозой эрасида ҳам учта: 1.Палеоген 2.Неоген 3.Антропоген. Палеозой эрасидаги кембрий, силур, девон ва Пермь даврларининг номлари шу даврларга характерли бўлган қатламлар ва организмлар биринчи марта таърифланган жойларнинг номларидан келиб чиққан. Тошкўмир даври Ер тарихида биринчи марта тошкўмир конлари жумладан, Донецк ва Москва ёни кўмир ҳавзаларини ҳосил қилган жуда кўп ўсимликлар пайдо бўлган давр номи билан аталади.
Мезозой эрасидаги триас даври шу давр қатламлари жинслари­нинг таркибига кўра кескин уч бўлимга (триас - учталик деган сўз) бўлинганлиги учун шундай ном олган. Юра даври эса шу даврга те­гишли бўлган қатламлар биринчи марта таърифланган шарқий Франция­даги Юра тоғлари номи билан аталади.
Бўр даври ўз номини шу даврда жуда кўп миқдорда ҳосил бўлган тоғ жинсидан олган. Қидирувчи пармалашнинг маълумотига кўра, ши­молий Украинада бўр қатламининг қалинлиги 500м дан ортиқдир.
Кайнозой эрасининг даврлари ўз номларидан шу эранинг ҳайвонот хусусиятларини ифодалайди. Бу палеоген давридаёқ умуртқали сут эмизувчиларнинг қолдиқларини учратамиз лекин улар бутунлай қири­либ битган ва ниҳоят, антропоген давридан бошлаб одам яшай бош­лаган.


2-қисм. Эндоген геологик жараёнлар

Ернинг ички қисмида бўладиган геологик жараёнлар эндоген жараёнлари деб аталади, ернинг ташқи кучи билан боғлиқ бўлган жараёнлар эса экзоген геологик жараёнлар деб аталади. Эндоген геологик жараёнлар магматизм, метаморфизм ва Ер пўстининг деформацияси кўринишида намоён бўлади. Улар таъсирида Ердаги материя қайта тақсимланади, фойдали қазилма конлари вужудга келади, зилзилалар ва вулқон ҳаракатлари рўй беради. Эндоген жараёнлар натижасида тоғлар ва водийлар юзага келади, бу эса Ер пўстининг кимёвий таркибини ва Ернинг шаклини ўзгаришига олиб келади.