Б. Т. Тошмухамедов ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Ернинг ички иссиқлиги

Ернинг ички иссиқлиги радиоактив моддаларнинг парчаланишидан чиққан энергияга, химик реакциялар натижасида чиққан энергияга, кристалланиш натижасида ҳосил бўлган энергияга, гравитацион энергияга ҳамда, ишқаланиш натижасида ҳосил бўлган энергияга боғлик. Қудуқларни ўрганиш натижасида Ернинг ички иссиқлиги ҳар 100 м га 3⁰С га кўтарилар экан. Чуқурлик ортиши билан ҳароратнинг 1⁰С га кўтарилишига геометрик босқич дейилади. Унга қарама-қарши қиймат геометрик градиент дейилади.

Ернинг турли нуқталарида ички ҳароратнинг кўтариши ҳар хил бўлади. Гутенберг ҳисобига кўра max геометрик босқич 137,8 м. АҚШ нинг Алабама штатида минимал геометрик босқич 6,7 м, Орион штатида кузатилган. Ернинг ядросида ҳарорат 20 мингдан юқори бўлмаса керак деб ҳисобланади.
Ернинг ичидан чиқаётган энергия Қуёшдан келаётган энергиядан бир неча минг маротаба кам бўлишига қарамасдан, у ерни ички ҳароратини сақлаб турар экан. Томсон ҳисобига кўра агарда Ернинг ҳарорати тўлдирилмаганда у 4 млн йилда сўниб қолиши керак экан.


1.6. Ернинг пўстининг кимёвий таркиби

Ер шарининг ва Ер пўстинг физик хусусиятлари билан бир қаторда унинг кимёвий таркиби ҳам катта аҳамиятга эгадир. Ернинг кимёвий таркибини билиш учун уни кимёвий жиҳатдан анализ қилинади. Бунинг учун Ер пўсти ташкил этган жинслардан намуна олиб текширилади. Ҳозирги вақтда Ернинг 16-20 км. гача бўлган қатламини текшириш мумкин, ундан чуқурдаги қатламларнинг таркиби тахминан, лекин жуда муҳим, улар геофизик усулларга асосланиб аниқланади.

Ер шариниг устки қисми ҳаво ва сув қобиғи билан ўралган бўлиб оғирлиги жиҳатидан бу иккала қобиқ Ер массасининг 6,04% ни ташкил этади. Ер массасининг 93,06% эса ҳар хил жинслардан иборат. Умуман ер қобиқининг химик таркибини биринчи марта олимлардан Ф.У. Кларк ва В.И. Вернадский, А.Е. Ферсман, В.М. Гольдшмидт, П.Н. Червинский, ва бошқалар аниқлаб берган. Улар илмий адабиётлардан фойдаланиб ва 5000-6000 га яқин турли тоғ жинсларини кимёвий жиҳатдан анализ қилиб, Ер қобиғининг ўртача кимёвий таркибини аниқлаганлар. Метеоритларнинг кимёвий таркиби Ер пўстинг химик таркибига жуда ўхшашдир. Бу хол Қуёш системасидаги осмон жисмларининг кимёвий таркиби бир-бирига ўхшашлигини кўрсатади.