Б. С. Мусаев а г р о к и м

Суюқ азотли ўғитлар билан ишлаганда хавфсизлик 
коидаларига амал қилиш лозим, чунки аммиак бур- 
лари кўз ва нафас йўллари шиллиқ пардаларини ял-

---

лиғлантиради, бўғади ва йўгал қўзғайди. Бундай ўғит- 
лар солинган идишларни кўздан кечириш ва таъ- 
мирлашда ҳам эҳтиёт чораларини кўриш зарур, чунки 
аммиакнинг ҳаво билан аралашмаси портлаш хусусия­
тига эга.
Нитратли азотли ўғитлар
Нитратли азотли ўғитлар жумласига натрийли, каль­
цийли ва калийли селитра [N a N 0 3, C a(N 03)2 ва 
КЫСулар киради.
Куп йиллар давомида бу гуруҳ ўғитларнинг асосий 
вакили 
Чили селитраси
бўлиб, у Чилидаги 
гуанонинт 
табиий қатламлари асосида олинар эди. Синтетик ам­
миак олиш йўлга қўйилгач, селитралар саноат негизида 
тайёрланмокда.
Азотли ўғитлар ассортиментида нитратли ўғитлар- 
нинг ҳиссаси жуда кам (1% атрофида). Шундай бўлсада, 
тупроқ хоссалари ва экиш турлари билан боғлиқ ра­
вишда улар билан танишиб чиқиш катта ҳамиятга эга.
Натрийли селитра
— NaN 03. Нитрат кислота ишлаб 
чиқаришда азот оксидларини сода ёки ишқорга ютги- 
риш асосида олинади.
Эритма нейтралланади, буғлатилади ва центрифуга- 
лангач, оқ ёки оқиш тусли заррабин туз олинади. Тар­
кибида 15—16% азот тутади, сувда яхши эрийди, гиг- 
роскопиклиги юқори бўлгани учун муштлашиб қолади.
Кальцийли селитра
— Ca(N03)r Кальцийли селитра 
40—48%ли нитрат кислотани оҳак ёки бўр билан ней- 
траллаб олинади:
CaC03+2HN0 =Ca(N03)2+H20 + C 0 2.
У ўта гифоскопик бўлгани сабабли одатдаги ша­