Б. С. Мусаев а г р о к и м

Ўғит билан тупроққа тушадиган фтор чорва моллари 
маҳсулдорлигини пасайтиради, ривожланишини секин- 
лаштиради, нимжон қилиб қўяди. Инсонлар саломат- 
лигига ҳам салбий таъсир кўрсатади.
Д унёнинг турли мамлакатларида ишлаб чиқарила- 
диган фосфорли ўғитлар таркибидаги зарарли элемент­
лар микдори билан фарқланади. Масалан, Австралия 
суперфосфата 170 
м г / к г
гача кадмий элементни тутса, 
бу элементнинг микдори Хибин апатитларидан олина­
диган ўғит таркибида 1,5—30 
м г / к г
ташкил этади. Шу 
боис таркиби яхшиланган минерал ўғитларни яратиш, 
ишлаб чиқиш ва деҳқончиликда қўллаш ҳозирги кун­
нинг долзарб масалаларидан ҳисобланади.

---

Атмосфера асосан саноат ва транспорт чиқиндилари 
билан ифлосланади. Минерал ўғитларнинг атмосфера 
таркибига таъсири унча кучли бўлмасада, барибир на­
моён бўлади.
Тупроққа ўғит киритилгандан кейин маълум фурсат 
ўтгач, атмосферада азот, ф осф ор ва олтингугурт б и ­
рикмалари учрайди.
Атмосферага азотли бирикмаларнинг чиқиши кўпроқ 
денитрификация ва азотли ўғитларнинг тупрокдаги кар­
бонатлар билан таъсирлашиши натижасида содир була­
ди. Денитрификацияда асосан N
2
ва N
2
0 , камроқ N O ва 
N O , бирикмалари ҳосил бўлади.
С обиқ Иттифокда амалга оширилган тадқиқотлар 
асосида ўғитлар таркибидаги азотнинг денитрифика­
ция натижасида исроф бўлиши ўртача 24%ни ташкил 
этиш аникданган (94-жадвал).
Денитрификация жадаллиги кўпроқ азотли ўғит ту­
рига боғлиқ бўлиб, селитралар таркибидаги азот бу