Б. С. Мусаев а г р о к и м

Ўпгг меъёрларинииг тамаки ҳоснлдорлигн 
(ц/га)т
 таъсири
(Тожикистон деҳқончилик институти, 1970)
Кўрсаткич-
лар
Тажриба варианти
ўғитсиз
(қиёсий)
N-120
P-120
N-120
P-120
N-120
P-120
K-120
N-120
K-120
Ҳосил
Қўшимча
8,7
13,4
17,4
20,2
21,7
ҳосил
—
4,7
8,7
11,5
13,0

---

Тажриба маълумотларининг кўрсатишича, озиқ эле­
ментлари алоҳида-алоҳида ва биргаликда қўлланилган­
да тамаки баргининг ҳосилдорлиги сезиларли даражада 
фарқ қилади.
Тамаки етиштиришда ўғит қўллаш муддатларини 
тўғри белгилаш жуда муҳим. Тадқиқотларнинг натижа­
лари тамакига азотли ўғитларни фақатгина қўшимча 
озиқлантириш сифатида қўллаш лозимлигини курсата­
ди. Азотли ўғит меъёри қисман ёки тўлалигича экишга­
ча берилса, тамаки баргининг сифат кўрсаткичлари 
кескин пасаяди.
Тамаки етиштиришда кушимча озиқлантириш ва 
суғориш муддатлари бир-бирига мослаштирилади. Би­
ринчи қўшимча озицлантиришда (экилгандан кейин 
8—10 кун ўтгач) йиллик азот меъёрининг 25%и, ик­
кинчи кушимча озик,лантиришда эса (биринчи кушим­
ча озиқлантиришдан 15—20 кун ўтгач), 35%и ва учин­
чи қўшимча озикдантиришда (иккинчи кушимча 
озиқлантиришдан 15—20 кун ўтгач) 40%и берилади.
М е в а л и д а р а х т л а р , т о к в а т у т н и ў ғ и т л а ш
Ҳаётининг давомийлиги, ер усти ва илдиз тизими­
нинг жадал ривожланиши билан мевали дарахтлар бошқа 
қишлоқ хўжалик экинларидан фарқ қилади. Данагидан 
ва уруғидан кўпаядиган мевали дарахтлар илдиз тизи­
мининг ривожланиши бўйича бир-биридан ажралиб 
туради. Масалан, олча, гилос, олхўри каби данакли 
мевали дарахтларнинг илдизи уруғли мевали дарахтлар- 
никига нисбатан кучсиз ривожланади. Нокнинг илдизи 
бошқа мевали дарахтларнинг илдизига нисбатан туп- 
роқнинг чукур қатламларига кириб боради.
Мевали дарахтларнинг илдиз тизимининг тарқалиш 
диаметри улар танаси диаметридан 3—4 марта катга. 
Кўп ҳолларда илдизнинг тарқалиш диаметрини аниц­
лашда дарахт ёшини 2 га бўлиш усулидан фойдаланила­
ди. Одатда дарахтларнинг тик илдизлари тупроқ профи­
ли бўйлаб 10 м ва ундан ҳам чукур кетади.
Мевали дарахтларнинг ривожланишига тупроқдаги 
осон эрийдиган тузлар, биринчи навбатда А'онинг кон­
центрацияси кучли таъсир кўрсатади. Гилос, олча, 
ўрик, олхўри ва бошқалар мўътадил, олма, нок, смо­
родина кабилар кучсиз нордон муҳитни талаб қилса, 
малина ўртача нордон муҳитда қам яхши ҳосил бера­
ди.

---

Мевали дарахтлар ҳаётининг турли даврларида тур­
ли миқцорда озиқ моддаларни ўзлаштиради. Янги ҳосилга 
кирган пайтда дарахт турига қараб тупрокдан 6—44 кг 
азот, 2—7 кг фосфор ва 6—35 кг калий ўзлаштирилса, 
улғайиб боргани сари бу микдор ортиб боради (89- 
жадвал).
89-жадвал.