|
֍
–
֍
–
֍
356
MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA MUSIQA O‘QITISH METODIKASI
Xalillaeva M.X.
Uchtepa tumani, 283-sonli umumiy o‘rta ta’lim maktabi, o‘qituvchi
Musiqa, kuy-ohangni insoniyatga ta’siri, shaxsning va jamiyatning ruhiy hayotidagi o‘rni
beqiyos hisoblanadi. Shu o‘rinda Asafevning “…musiqa – bu ham san’at, ham fan, ham til, ham
o‘yin”
1
, degan so‘zlarini eslash maqsadga muvofiqdir. Demak, maktabgacha ta’lim tashkilotlarida
tarbiyalanayotgan bolalarni musiqiy hamda shaxsiy xususiyatlarini shakllantirishda musiqa
san’atidan vosita sifatida foydalanish masalasi allaqachon fan sifatida keng miqyosda tadqiq etib
bo‘lingan. Musiqa kishiga har tomonlama ta’sir ko‘rsatar ekan: kuy va uning musiqiy ifodasi
kishining hissiyotiga chuqur ta’sir qilib, unda har xil hislarni uyg‘otadi, turlicha kayfiyatlarni hosil
qiladi. Qo‘shiqning matni, g‘oyaviy mazmuni faqat hissiyotga emas, balki tinglovchilarning ongi
va shuuriga ham ta’sir qilib, ularni hayajonlantiradi va fikrlashga majbur etadi. Kishilarda asarda
aks etgan ma’naviy muammolarga nisbatan muayyan munosabat uyg‘otadi. Bunday ta’sir g‘oyat
murakkab va kuchlidir.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 8 maydagi “O‘zbekiston Respublikasi
maktabgacha ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi
PQ-4312-sonli qarori maktabgacha yoshdagi bolalarni har tomonlama intellektual, axloqiy, estetik
va jismoniy jihatdan rivojlanishi uchun shart-sharoitlar yaratish, maktabgacha ta’lim tizimiga
innovatsiyalarni, ilg‘or pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish kabi
ustuvor vazifalarni bajarishni nazarda tutgan bo‘lib, ushbu vazifa barcha maktabgacha ta’lim
tashkilotlarida dasturi amal bo‘lib qabul qilindi.
Hozirgi paytda maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarning ruhan va aqlan yetuk bo‘lib
shaklanishlarida turli xil ishlar amalga oshirilib kelinmoqda. Shulardan “Kamalak iqtidorlari”,
“Istiqlol yulduzlari” festevallari bolalarning musiqiy qobilyatlarini rivojlantirish uchun zamin
yaratib beradi, desam sira mubolag‘a qilmagan bo‘laman. Zero, bu festevallar, bolalarning barcha
qiziqishlarini yuzaga chiqarishga yordam beradi. Bolalarni biron bir mashg‘ulotga jalb qilishda
musiqa yordamidan foydalanish mumkin. Bunda kichik guruh bolalariga yuzlansak, ularni turli xil
ertak qahramonlarini xarakterini ko‘rsatish uchun musiqadan foydalaniladi, ya’ni quyonchalar
sakrashi, ayiq polvoni yurishi, tulkini harakatlari – bu barcha ertak qaxramonlari musiqa ostida
xarakat qilishni o‘rganishadi. O‘rta guruh bolalari tinglash orqali shu harakatlarni jonlantirish,
ya’ni musiqani tinglash orqali shu kuyga mos harakatlarni bajaradilar. Bularga maysani sila,
shamol va hokazo kabi xarakatlarni kiritsak bo‘ladi. Katta guruh va tayyorlov guruhlarida musiqa
mashg‘ulotlari bir muncha mujasamlashgan holda o‘tiladi. Ya’ni, musiqiy harakatlar tinglash,,
kuylashni bir muncha murakablashtirishimiz mumkin. Bolalar qo‘shiqni tinglab, u qo‘shiq nima
haqida ekanligini aytib bera olishi uchun musiqa rahbari qo‘shiqga umumiy ta’rif berib, bolalarga
tushintirib berishi kerak bo‘ladi. Tayyorlov guruh bolalari bir muncha ziyrak bo‘ganligi uchun
musiqa mashg‘ulotlarini tez o‘zlashtirib olishadi.
Hozirgi kunda maktabgacha ta’lim tashkilotlarida musiqa o‘qitish metodikasi birdaniga
kelib shakllangan fan emas, balki bunga qadar mazkur fanni shakllanishi ijodiy va murakkab
taraqqiyot yo‘lini bosib o‘tgan. Respublikamizda musiqa o‘qitish metodikasini shakllantirishda
mahalliy olimlar, metodistlar, tajribali musiqa rahbarlarning qator izlanishlari, o‘quv
qo‘llanmalarining ahamiyati katta bo‘ladi. Pedagogikaning metodika sohasidagi so‘nggi yutuqlari
talabalarni pedagogika faoliyatiga tayyorlash, ularni metodik bilim va mahoratlar bilan
qurollantirish, musiqa o‘qitish metodikasini bu maqsadga erishish uchun amaliy mashg‘ulotlar
mobaynida uzoq mehnat qilishini talab etadi.
Ma’lumki, maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarning yosh fiziologik xususiyatlarini
hisobga olgan holda, ko‘nikma va malakalariga muvofiq musiqani o‘qitish metodikasi
1
Asafеv B. V. Zamоnaviy rus musiqashunоslik va uning tariхiy vazifalari.- De Musica, 1-sоn. L., 1926, 17-bеt.
357
qo‘llaniladi. Bu yerda ta’lim usuli, o‘quv materiallarining (o‘quv reja, dastur, mashg‘ulot
ishlanmalari) ta’lim tamoyillari, o‘quv-tarbiyaviy ishlarning umumiy maqsad va vazifalari eng
muhim ahamiyatga egadir.
Demak, musiqa o‘qitish metodikasi talabalarning musiqa san’atiga o‘rgatishning mazmuni,
vazifalari, metodlarini o‘rgatuvchi va o‘quv jarayonlarini tashkil etuvchi shakl va yo‘llarini tatbiq
etuvchi fandir. Musiqa o‘qitish metodikasi vazifalarini amalga oshirishda, musiqa o‘qitishning
qator metodlari bilan birgalikda, pedagogikaning amaliy yo‘nalishini unumli metodlar egallab,
musiqa mashg‘ulotlarida qo‘llash muhim ahamiyat kasb etadi.
Musiqa o‘qitish metodikasi vazifalarini amalga oshirishda, musiqa mashg‘ulotlarida
o‘qitishning samarali metodlaridan unumli foydalanishga bog‘liq. Yetuk olimlarimiz
tadqiqotlarida boshlang‘ich maktab musiqa o‘qituvchisining shaxsiyati va unga bo‘lgan kasbiy
talablar va bolalar munosabatini, xususiy metodlardan foydalanish jarayonida hal qilish
lozimligini ilmiy asosda ta’riflab berganlar. Unumli metod - biror bir fanning amaliy va ijodiy
ishlari mazmunini va mavzusini keng yoritib berish va mustahkamlashda, musiqa rahbari va bola
faoliyatida o‘zaro aloqadorligini hamda bolalarni bilish jarayonida izlanishga undovchi metoddir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
