B. S. Abdullaeva tdpu ilmiy ishlar va innovatsiyalar bo‘yicha prorektor

YOSH DAVRLAR 
Go‘daklik 
davri 
(tug‘ilgan-
dan bir 
yoshgacha 
bo‘lgan 
davr) 
Yasli davri 
(1 yoshdan 
3 yoshga-
cha) 
Maktabga-
cha tarbiya 
yoshi 
(3-4
yoshgacha) 
Maktabga-
cha tarbiya 
yoshi 
(4-5
yoshgacha) 
Maktabga-
cha tarbiya 
yoshi 
(5-6
yoshgacha) 
Maktabga-
cha tarbiya 
yoshi 
( 6-7
yoshgacha) 

---

113 
Olti yoshga qadar o‘quvchilar dunyoni ijtimoiy borliqni to‘laligicha idrok etadi. Uning 
atrofdagilar bilan munosabati doirasi kengayib boradi. Bu esa uning nutqi va tafakkurini yanada 
o‘stiradi. Munosabatlar doirasining kengayib borishi unga tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatish imkoniyatini 
oshiradi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning tafakkuri – aniq tafakkur bo‘lib, u nimalarni 
idrok etsa yoki tasavvur qilsa, o‘sha narsalar haqida fikr yuritadi. Shu bois bolalar uchun mavhum 
voqea-hodisalarga nisbatan qiyoslab tushuntirish maqsadga muvofiqdir. Atrofdagilar bilan 
muomalada bo‘lish asosida bolalarda ma’naviy qarash shakllanadi: endilikda ular turli harakatlarni 
yaxshi, yomon deya baholab boradilar. Bu davrda bolalar hayotida o‘yin bilan birga faoliyatning 
boshqa turlari ham ahamiyatli bo‘lib boradi, dastlabki mehnat ko‘nikmalari hosil bo‘ladi: rasm 
chizadi, loydan, qumdan shakllar yasaydi, karton va ayrim tabiiy materiallardan turli buyumlar 
yasaydi. Shuningdek, ular kattalar tomonidan berilgan oddiy topshiriqlarni bajarib boradilar. 
Ularni kuchlari yetadigan ishlarga jalb qilish yaxshi samara beradi.
Kichik maktab yoshi. 7 yoshga to‘lgan bolalar (ushbu yosh qator mutafakkirlar tomonidan 
dastlabki “etuklik yoshi” sifatida e’tirof etilgan) jismoniy va ruhiy xususiyatlarga ko‘ra maktabda 
ta’lim olishga to‘la tayordir, bolalarning barchasi 6-7 yoshdan boshlab umumiy o‘rta ta’lim 
maktablarida tahsil ola boshlaydi. Shu davrga qadar bolalar hayotida muhim o‘rin tutgan o‘yin 
faoliyati o‘z o‘rnini tizimli, uzluksiz ravishda amalga oshiriladigan va majburiy vaqt asosida 
tashkil qilinadigan o‘qish faoliyatiga bo‘shatib beradi. Yosh bolalar uchun bunday “mas’uliyatli 
mehnat”ga o‘tish qiyin kechsa-da, u asta-sekin bunday sharoitga ko‘nika boradi. Kichik maktab 
yoshida bolalar ijtimoiy borliq haqida muayyan tasavvurlarga ega bo‘lsalar ham, ro‘y berayotgan 
voqea-hodisalarning mohiyatini bilishga qiziqadi.