B. Q. Xaydarov

Bilimlarni boyitamiz
http://eduportal.uz

---

6
Mashq qilamiz
Kvardat yuzi:
A
= 30 
. 
30 = 900 (cm
2
).
To‘g‘ri to‘rtburchak yuzi:
B
= 15 
. 
10 = 150 (cm
2
).
Murakkab shakl yuzi:
S 
=
 A
+ 
B
= 900 + 150 = 1050 (cm
2
).
 
2-usul.
Shaklni 
C 
va 
D 
to‘g‘ri to‘rtburchakka ajratib olamiz (5-rasm). Har 
bir shakl yuzini alohida hisoblaymiz. Unda murakkab shakl bu to‘g‘ri to‘rtburchak 
yuzlari yig‘indisiga teng bo‘ladi:
S = C + D.
To‘g‘ri to‘rtburchaklar yuzi:
C
= 30 
. 
20 = 600 (cm
2
).
D
= 45 
. 
10 = 450 (cm
2
).
Murakkab shakl yuzi:
S 
=
 C
+ 
D
= 600 + 450 = 1050 (cm
2
).
 
3-usul.
Shaklni 
E 
to‘g‘ri to‘rtburchak bilan katta 
F
to‘g‘ri to‘rtburchakka 
to‘ldiramiz (6-rasm). 
E 
va 
F 
to‘g‘ri to‘rtburchaklar yuzini alohida hisoblaymiz. 
Unda murakkab shakl yuzi katta to‘g‘ri to‘rtburchak yuzidan kichik
 
to‘g‘ri to‘rtburchak 
yuzining ayirmasiga teng bo‘ladi:
S = F – E.
F 
to‘g‘ri to‘rtburchak yuzi:
F
= 45 
. 
30 = 1350 (cm
2
).
E 
to‘g‘ri to‘rtburchak yuzi:
E
= 15 
. 
20 = 300 (cm
2
).
Murakkab shakl yuzi:
S 
=
 F
– 
E
= 1350 – 300 = 1050 (cm
2
).
30 cm
45 cm
30 cm
10 cm
30 cm
45 cm
30 cm
10 cm
C
D
20 cm
20 cm
15 cm
E
F
640. 
7a va 7b-rasmda bo‘yab ko‘rsatilgan uchburchak yuzini toping.
Ko‘rsatma:
Bu masalalarda uchburchak yuzi to‘g‘ri to‘rtburchak yuzining yarmiga 
teng.
641.
7d-rasmda to‘g‘ri to‘rtburchak yuzi 90 cm² ga teng. Bo‘yalgan uchburchak yuzi- 
ni toping.
6
5
7
a)
b)
d)
18 cm
12 cm
8 cm
8 cm
6 cm
http://eduportal.uz

---

7
644. 
9-rasmdagi bo‘yalgan shakllarning yuzini hisoblash formulasini keltirib 
chiqaring.
b
с
d
с
b
d
a
a
a)
b)
 
Ko‘rsatma:
Katta to‘g‘ri to‘rtburchak yuzidan bo‘yalmagan kichik to‘g‘ri 
to‘rtburchak yuzi ayrilsa, bo‘yalgan shakl yuzi hosil bo‘ladi.
645. 
10-rasmda berilgan ma’lumotlar asosida shakllarning yuzini toping.
a)
3 dm
3 dm
4 dm
3 dm
2 dm
6 dm
4 dm
b)
Juftlikda ishlaymiz
642. 
Katakli d
aftaringizga kvadrat va to‘g‘ri to‘rtburchaklardan tuzilgan murakkab 
shakl chizing. Uning hamma tomonlariga uzunliklarini yozib chiqing. So‘ng 
uning perimetri va yuzini toping. Murakkab shakl yuzini tashkil topgan 
kataklarni sanash yordamida tekshirib ko‘ring. 
643. 
8
-rasmda tasvirlangan, kvadrat va to‘g‘ri to‘rtburchakdan tuzilgan
murakkab shaklning yuzini toping (hamma burchaklar - to‘g‘ri burchak).
30 cm
45 cm
35 cm
10 cm
60 mm
90 mm
80 mm
20 mm
10 cm
20 mm
30 mm
6 cm
9 cm
2 cm
4 cm
2 cm
2 cm
9 cm
12 cm
4 cm
6 cm
3 cm
4 cm
8
10
9
a)
b)
d)
e)