B. Q. Xaydarov

O‘ylab ko‘ramiz
Mashq qilamiz
4
6
!
http://eduportal.uz

---

26
42.
Daftarning 18 katagi uzunligiga teng bo‘lgan birlik kesma olib, sonlar nurida koordi-
natalari 1
2
__
,
2
3
__
,
5
6
__
, 4
9
__
, 1
6
__
, 7
9
__
bo‘lgan nuqtalarni belgilang. Bu nuqtalardan 
qaysi biri sonlar o‘qida eng chapda, qaysi biri eng o‘ngda joylashganligini aniqlang.
43. 
Quyidagi kasrlarni: a) kamayish; b) o‘sish tartibida joylashtiring. 
5
9
__
; 4
9
__
; 1
9
__
; 7
9
__
; 8
9
__
; 6
9
__
;
2
9
__
.
44.
Yulduzcha o‘rniga tegishli katta (>) yoki kichik (<) belgisini qo‘ying:
a)
5
9
__
*
4
9
__
; 
b) 1
8
__
*
7
8
__
;
d)
2
5
__
*
3
5
__
;
e)
2
7
__
*
6
7
__
.
48. 
Qaysi kasr kichik? Nega?
a) 11
19
__
yoki 7
19
__
; b) 17
38
__
yoki 23
38
__
; d) 4
51
__
yoki 23
51
__
; e) 23
100
___
yoki 67
100
___
.
49. 
a) 3
5
_
qismi 315 ga; b) 3
7
_
qismi 219 ga; d)
5
17
__
qismi 15 ga teng bo‘lgan sonni toping. 
Namuna:
Yuqorida ko‘rilgan 1-misol.
50. 
b
ning qanday qiymatlarida
5
12
__
kasr
b
12
__
kasrdan katta bo‘ladi? Bunday kasrlar-
ning barchasini yozing.
51.
c
ning qanday qiymatlarida
c
17
__
kasr 6
17
__
kasrdan katta, lekin 13
17
__
kasrdan kichik 
bo‘ladi? Bunday kasrlarning barchasini yozing.
52. 
Ishchi 24 ta detal tayyorladi. Bu kunlik rejaning 38
_
qismini tashkil qiladi. Ishchi bir 
kunda reja bo‘yicha nechta detal tayyorlashi kerak?
Namuna:
Yuqorida ko‘rilgan 1-misol.
53. 
Daftaringizga sonlar nurini chizing. Unda 18 katak uzunligiga teng bo‘lgan birlik 
45. 
 
Daftaringizga sonlar nurini chizing. Unda 18 katak uzunligiga teng bo‘lgan birlik 
kesma olib, koordinatalari
2
3
__
, 3
18
__
, 4
6
__
, 6
18
__
, 1
6
__
, 1
3
__
, 3
9
__
bo‘lgan nuq ta larni 
belgilang. Ular orasidan teng kasrlarni aniqlang.
46. 
45-masalada berilgan kasrlarni a) kamayish; b) o‘sish tartibida joylashtiring.
47. 
Yulduzcha o‘rniga tegishli katta (>) yoki kichik (<) belgisini qo‘ying:
 
a)
5
11
__
*
8
11
__
; 
b) 9
13
__
*
7
13
__
;
d) 7
15
__
*
2
15
__
;
e) 23
31
__
*
6
31
__
.
Uyda bajaramiz
Mashq qilamiz
http://eduportal.uz

---

27
56. 
Qaysi kasr katta? Nega?
 
a) 8
11
__
yoki 7
11
__
;
b) 17
28
__
yoki 13
28
__
; 
d) 237
1000
____
yoki 367
1000
____
.
57. 
 
a) 7
9
_
qismi 21 ga; b) 
5
13
__
qismi 65 ga teng bo‘lgan sonni toping.
58.
c
ning qanday qiymatlarida
c
13
__
kasr 4
13
__
kasrdan katta, lekin 10
13
__
kasrdan kichik 
bo‘ladi? Bunday kasrlarning barchasini yozing.
Sotuvchi pichoq bilan uch marta kesib pishloqni 8 ta bo‘lakka bo‘ldi. Buni u 
qanday amalga oshirgan?
Uyda bajaramiz
kesma olib, 
A
(
2
9
__
) va 
B
( 4
18
__
) nuqtalarni belgilang va xulosa chiqaring.
54.
7-rasmda 5 ta bir xil to‘g‘ri to‘rtburchaklar tavsirlangan. Birinchisi - butun, ikkinchisi 
teng 2 ga bo‘lingan, uchinchisi teng 3 ga, to‘rtinchisi teng 4 ga va beshinchisi 
teng 8 ga bo‘lingan. Rasmda tasvirlangan ulushlarni o‘zaro taqqoslang. Rasmda 
qanday kasrlar tasvirlangan? Ularni yozib chiqing va imkoni bo‘lsa o‘zaro 
taqqoslang.
7
a)
b)
d)
8
Qiziqarli matematikaga oid masalalar 
55
. 8-rasmda tasvirlangan shakllarning qanday qismi bo‘yalgan?
http://eduportal.uz

---

28
Shokolad plitkasi 12 ta bo‘lakdan (o‘n ikkidan bir ulushdan) iborat 
(1.a-rasm). Uning 5 bo‘lagi sindirib olinib likopchaga qo‘yildi. Natijada, likopchaga 
shokoladning 
5
12
qism
i qo‘yilgan bo‘ladi (1.b-rasm).
Agar likopchaga shokoladning hamma – 12 ta bo‘lagi qo‘yilganda edi, 
likopchaga shokoladning 12
12
qismi, ya’ni bir butun plitka qo‘yilgan bo‘lar edi 
(2-rasm). 
Demak, 12
12
= 1 ekan.
Endi 2 ta shokolad plitkasini olamiz (3.a-rasm). Likopchaga 17 ta shokolad 
bo‘lagini, ya’ni o‘n ikkidan bir ulushini qo‘yamiz. Unda likopchaga shokoladning 
17
12
qismi qo‘yilgan bo‘ladi (3.b-rasm).
5
12
__
kasrning surati maxrajidan kichik. 
Surati maxrajidan kichik kasrlar 
to‘g‘ri kasrlar
deb ataladi.
12
12
__
kasrning surati maxrajiga teng, 17
12
__
kasrning esa surati maxrajidan katta.
Surati maxrajidan katta yoki unga teng bo‘lgan kasrlar 
n oto‘g‘ri kasrlar
deb ataladi.
To‘g‘ri kasrlar 1 dan kichik bo‘ladi. 
Noto‘g‘ri kasrlar esa 1 dan katta yoki 1 ga teng bo‘ladi.
5
12
a)
b)
12
12
17
12
a)
b)